تعيين صفات موثر بر عملكرد دانه كلزا تحت شرايط ديم معتدل سرد

Determining of Effective Traits on Rapeseed Seed Yield under Semi Cold Rainfed Conditions

به منظور دستيابي به ارقامي از كلزا با عملكرد بالا در شرايط ديم براي مناطق سرد معتدل، تعداد بيست رقم كلزا در قالب آزمايشي با طرح پايه بلوكهاي كامل تصادفي در سه تكرار به مدت دو سال در معاونت موسسه تحقيقات كشاورزي ديم سرارود - كرمانشاه اجرا گرديد. نتايج تجزيه واريانس مركب نشان داد بين سالها از نظر صفات تعداد روز تا شروع و پايان گلدهي، تعداد شاخه فرعي در سطح احتمال 1% تعداد غلاف در بوته، عملكرد دانه و عملكرد روغن در سطح احتمال 5% اختلاف معني‌داري وجود داشت. بيشترين عملكرد دانه در سال دوم (15/1309 كيلوگرم در هكتار) بدست آمد. ارقام Parade، Ebonite و Okapi از بيشترين عملكردهاي دانه (به ترتيب 1697، 1526 و 1478 كيلوگرم در هكتار) برخوردار بودند. تجزيه رگرسيون به روش گام به گام مشخص نمود كه دو صفت تعداد روز تا رسيدگي و تعداد شاخه فرعي اثرات منفي و مثبت (به ترتيب 129/100- و 035/364) معني‌داري بر روي عملكرد دانه داشتند. در تجزيه عاملها دو عامل استخراج شد. بردار بار عاملهاي مربوط به دو ريشه مشخصه اول نشان داد كه دو عامل اول 443/98% كل واريانس را توجيه مي‌كند، كه سهم عوامل اول و دوم به ترتيب 293/55% و 150/43% بود. عامل اول،‏ عامل بهره‌وري (صفات عملكرد دانه و عملكرد روغن از بار عاملي مثبت بالا بترتيب 950/0 و 947/0)، عامل دوم، عامل سرمايه ثابت گياه (صفات تعداد روز تا رسيدگي، ارتفاع بوته و تعداد شاخه فرعي بار عاملي مثبت بالايي بترتيب 729/0، 644/0 و 568/0) نامگذاري شد. در نهايت ارقام Parade، Ebonite و Okapi را با داشتن بيشترين عملكردهاي دانه و زودرسي، براي منطقه كرمانشاه در شرايط ديم براي كشت پاييزه قابل توصيه مي‌باشند و مي‌توان صفت تعداد روز تا رسيدگي كمتر (زودرسي) و تعداد شاخه فرعي را به عنوان يك شاخص گزينش در شرايط ديم كرمانشاه معرفي نمود.

To achieve high seed yield of rapeseed varieties under semi cold rainfed conditions; twenty rapeseed varieties were compared in randomized complete block design with three replications in Sararood Agricultural Research Station for two years. Combined analysis results indicated that there were significant differences at 5% probability level among years for number of days to start of flowering, number of days to end of flowering and number of sub branch and at 1% probability level for pod no. per plant, seed and oil yield. The highest seed yield obtained from 2nd year (1309.15 kg/ha). Parade, Ebonite and Okapi varieties showed the highest seed yield (1697, 1526 and 1478 Kg/ha respectively). Stepwise regression analysis explained that number of days to maturity and number of sub branch had significant negative and positive effects (-100.129 and 364.035 respectively) on the seed yield. Factor analysis extracted two factors. Factor loading of first two eigen values showed that first two factors explained 98.443%, of total variance. Rates of first and second factors were 55.293% and 43.150%, respectively. The first and the second factor were named productivity factors (seed yield and oil yield with high positive factor loading 0.950 and 0.947) and fixed capital factor (number of day to maturity, plant height and number of sub branch with high positive factor loading 0.729, 0.644 and 0.568), respectively. In general, Parade, Ebonite and Okapi varieties could be recommended for fall planting under rain fed conditions in semi cold area in Kermanshah because they had the highest seed yield and earliness. Also, we can introduce the less number of days to maturity (earliness) and number of sub branch as selection indices under rain fed conditions in Kermanshah.