اثر حذف آبياري در مراحل مختلف رشد بر عملكرد گندم رقم الوند (مطالعه موردي: همدان)

Effect of Deficit Irrigation in Different Stages of Growth on Yield of Alvand Cultivar Wheat

با توجه به محدوديت منابع آب، به‌كارگيري هر راهكاري براي صرفه جويي در مصرف آب و افزايش سطح زير كشت اهميت زيادي دارد. يكي از اين راهكارها كم‌آبياري مي باشد. براي برنامه‌ريزي كم‌آبياري بهينه لازم است مراحل حساس گياه به كمبود آب مشخص شوند .در اين تحقيق به منظور بررسي اثر كم‌آبياري روي رشد و عملكرد گندم آبي (رقم الوند) در منطقه همدان و تعيين ضريب واكنش عملكرد محصول به آب (Ky) و ضريب حساسيت عملكرد(?i) از حذف مرحله اي آبياري (به علت سهولت اجرا توسط كشاورزان) استفاده شده است. بدين منظور گندم رقم الوند در كشت زمستانه در مزرعه دانشگاه بوعلي سينا در قالب طرح آزمايشي بلوك‌هاي كامل تصادفي با شش تيمار آبياري در سه تكرار طي دو سال متوالي (1385-1383) تحت كم‌آبياري قرار گرفت. نتايج نشان داد تمام تيمارهاي كم‌آبياري سبب كاهش عملكرد دانه، عملكرد ماده خشك و وزن هزار دانه شده‌اند. همچنين دوره گل‌دهي (با ضريب حساسيت 96/1) حساس ترين دوره به كمبود آب است و حذف آبياري در اين مرحله عملكرد را بيشتر كاهش خواهد داد. قطع آبياري در مرحله شيري خميري شدن (با ضريب واكنش 67/1) بيشترين واكنش عملكرد را به كم‌آبياري نشان مي‌دهد. كاهش كارايي مصرف آب نسبت به تيمار شاهد در صورت كم‌آبياري در اين مراحل نشان‌گر لزوم آبياري كامل در اين مراحل است. ساير نتايج حاكي از آن است كه مي توان يك نوبت آبياري در يكي از مراحل ساقه رفتن يا سفت شدن دانه را بدون كاهش معني‌دار در عملكرد و شاخص برداشت حذف نمود.

Due to limited water resources in agriculture, application of each strategy to economize water use and increase area under cultivation is very important. One such strategy is deficit irrigation. For optimal planning of deficit irrigation, it is necessary to determine different sensitive stages of plant water shortages. In this study the effect of deficit irrigation on growth and yield of irrigated wheat (Alvand cultivar) in Hamedan area was investigated to determine crop yield response factor to water (Ky) and performance sensitivity coefficient (?i) elimination of irrigation at varios stages were used. Thus the cultivation of winter wheat in Farm of Bu-Ali Sina University was under deficit irrigation using a randomized complete block design with six irrigation treatments and three replication during two consecutive years (2004-2006). Results showed that low irrigation treatments reduced grain yield, dry matter yield and thousand kernel weight. The flowering period (with sensitivity factor of 1.96) was the most sensitive periods toward water deficit irrigation and the elimination of irrigation in this stage will reduce yield more. Elimination of Irrigation in milky doughy stage (with a coefficient of reaction 1.67) showed the most performance reaction to the low irrigation. Reduction of water use efficiency in these stages in comparison with the complete irrigation in this stages indicates irrigation in these stages are necessary. Other results indicate that one irrigation turn may be eliminated in one of the stem elongation or seed hardening stages without any significant decrease in yield and harvest index.