ساختار سنتي شهرهاي كويري، الگويي براي مدل هاي نوين توسعه ي پايدار شهري(مطالعه ي موردي : شهرهاي يزد و سبزوار)

The traditional structure of the desert cityʹʹs; a pattern for new sustainable urban development models case study : Yazd and Sabzevar

مناطق كويري ايران و شهرهاي مكان گرفته در حاشيه ي آن عليرغم محدوديتهاي طبيعي و مشكلات ناشي از آن، در پرتو بهره برداري هوشمندانه ي ساكنين در طول تاريخ، به واسطه ي جاذبه هاي خاص معماري و يادگارهاي تاريخي، داراي فرصت هاي مختلفي براي توسعه ي پايدار مي باشد. روند رشد جمعيت شهري در ايران و مشكلات فراروي گسترش و توسعه ي آنها، بسياري از برنامه ريزان را مجاب نموده است كه توسعه ي پايدار در كشور، با تقليد از مدل هاي رشد غربي و بيگانه محقق نخواهد شد و بايد به دنبال شناخت الگوهاي بومي گشت. در راستاي هدف اين مقاله، كه بررسي ساختار شهرهاي كويري از ديدگاه توسعه ي پايدار شهري جهت الگوگيري براي توسعهي امروز شهرها مي باشد؛ ساختار دو شهر يزد و سبزوار در دو سوي كوير مركزي ايران با روش تحقيق تركيبي متكي بر روشهاي توصيفي – تحليلي و تاريخي مورد بررسي قرار گرفت و در اين راستا به شناسايي اصول مشترك ساختار شهرهاي كويري و شهرهاي فشرده امروزي پرداخته شد و نتايج حاصله نشان مي دهد كه در طول تاريخ و تا ابتداي قرن حاضر الگوي رشد سنتي شهرهاي كويري در تطابق با جغرافيا، فرهنگ و معماري، بومي بوده است و اختلاط مناسب كاربري ها، فشرده گي بافتها و تراكم نسبتا" بالاي جمعيتي، تناسب فرم و عملكرد و تبعيت از شرايط اقليم و طبيعت منطقه از خصوصيات آن مي باشد اما در طي دهه هاي اخير ، رشد افقي و پراكنده جاي آن را گرفته است . بنابراين به نظر مي رسد هرگونه توسعه و گسترش جديد بايد در چارچوب الگوهاي تاريخي – اسلامي در انطباق با فرهنگ و طبيعت منطقه صورت بگيرد نه الگوهاي وارداتي.

Desert areas of Iran and their border towns, despite, limitations and natural problems, have specific historical and architectural attractions with a variety of opportunities for sustainable development. Urban population growth and resulting problems in Iran have persuaded many development planners to adapt a local pattern rather than using western models of development. This paper reviews the structure of the desert cities for sustainable urban development. Two cities of Yazd and Sabzevar in central Iran are selected as case studies. Research method is a combination of descriptive and historical analysis. The results show that until the beginning of this century, the growth pattern of traditional desert cities is in compliance with the geography, culture and local architecture. Land uses were properly mixed, population density was in accordance to physical potentials, urban tissue was compressed, urban form and functions were desirable, and adherence to regional climatic conditions was suitable. In recent decades, however, the growth pattern has changed and both cities have spread horizontally without considering climatic and environmental potentials. The paper argues that any new development have to be in the context of historical patterns, in conformity with Islamic culture and adaptable to nature