تاسيس شهبندري تركيه در مشهد و نقش محمد سامي‌بيك در اتحاد سه گانه اسلامي ايران، تركيه و افغانستان

The Establishment of Turkish Shahbandari and the Role of Mohammad Sámi Beig in the Islamic Triple Alliance of Iran, Turkey and Afghanistan

دولت عثماني در دوره قاجار حضور سياسي در مشهد نداشت، ولي از زمان شروع جنگ جهاني اول كه موضوع اتحاد جهان اسلام مطرح شد، طرفداراني در مشهد يافت كه ترك‌هاي قفقازي مهم‌ترين آنها بودند. پس از شكست عثماني و تشكيل مجلس بزرگ ملي ترك، روابط حكومت جديد با ايران و افغانستان بيشتر شد و مشهد يكي از كانون‌هاي ارتباط اين سه دولت اسلامي بود. با تاسيس كنسولگري افغانستان در اواخر دوره قاجار، تركيه نيز شهبندري خود را در سال 1341 قمري در مشهد داير كرد. با ورود محمد سامي‌بيك براي برافراشتن «بيرق ماه و ستاره» در مشهد، گام‌هاي مهمي براي جلب اتحاد جهان اسلامي برداشته شد و اقدامات عملي براي اتحاد ايران، تركيه و افغانستان صورت گرفت و زمينه‌اي براي اتحاد بيشتر در دوره رضا شاه شد. عملكرد سامي‌بيك و واكنش دول روس و انگليس موضوع ديگري است كه تاكنون مورد توجه قرار نگرفته است. در اين مقاله علل شكل‌گيري شهبندري، عملكرد يازده ماهه سامي‌بيك در زمينه‌هاي مختلف نظير سخنراني در حرم امام رضا (ع)، بازديد از مدارس، ملاقات با روزنامه‌نگاران، برگزاري نماز جمعه، برگزراي نماز عيد فطر، شركت در عزاداري‌ها، تشويق و حمايت از مخالفان سياست انگليس و رابطه با كنسولگري افغانستان مورد بررسي قرار مي‌گيرد.

Ottoman government did not have political presence in Mashhad during the Qajar period but has found some supporters such as Caucasians Turks in the beginning of the World War I, when the alliance of the Islamic world was presented. After the Ottomanʹs defeat and formation of Turk National Great parliament, the relationship between the new government and Iran and Afghanistan increased. So Mashhad was one of the centers that linked these three Islamic governments together. By the establishment of Afghanistanʹs consul in the late Qajar period, Turkey established its Shahbandari in Mashhad in 1341. The entrance of Mohammad Sami Beig and his attempts to fly the “star and moon” flag in Mashhad paved the way for the alliance of the Islamic world. So practical actions were performed for the alliance of Iran, Turkey and Afghanistan and the conditions became better for their alliance in Reza shah period. Sami Beigʹs operation and England and Russiaʹs reaction are other subjects that have not been considered yet. In this article, the reasons of Shahbandariʹs establishment, Sami Beigʹs operation in different fields, such as giving speech in Imam Rezaʹs holy shrine, visiting schools, meeting with journalists, holding Friday prayer and Fitr prayer, participating in mourning, encouraging and supporting English policiesʹ opponents and the relationship with Afghanistanʹs consul will be investigated. Keywords: Turkey, Mashhad, Mohammad Sami Beig, Shahbandari.