صايب، هم‌دم دارالامان خاموشي

Sa’eb, Companion of Silent Haven

از جمله مضامين و موضوعاتي كه از ديرباز در ادبيات گسترده و پربار تعليمي ـ عرفاني توجه كافي و وافي بدان ابراز گرديده است، مضمون خاموشي و سخن به مقتضاي حال گفتن است. اهميت و جاي‌گاه خاموشي در پهنه ادب فارسي از گذشته تا حال، به اندازه‌اي بوده است كه زندگي و مرگ افراد بشر را تعيين كرده، سعادت و شقاوت ابدي را در پي داشته است. شاعر و اديب پرآوازه سبك هندي (اصفهاني)، صايب تبريزي با تكيه بر افكار و انديشه‌هاي عرفاني مولانا در باب خاموشي و انوع سه گانه آن (زبان خاموش و ضمير گويا ـ زبان و ضمير خاموش ـ ضمير خاموش و زبان گويا) و با بهره‌گيري از عناصر خيال شعري از جمله تشبيه تمثيل (اسلوب معادله) و تلميح در ديوان خود، كه بحق اطلاق نام «خاموشي نامه» بر آن بجا و شايسته مي‌نمايد، توانسته است رسالت خود را به عنوان اديب و معلّمي كه هم‌دم دارالامان خاموشي است، نسبت به مردم زمانه خويش و آيندگان، بخوبي و با استادي هر چه تمام‌تر ادا كرده باشد. نگارنده در اين نوشتار به تفحّص در اين زمينه هم‌راه با ذكر شواهدي از شاعران ديگر پرداخته است.

Silence and speaking to the point are among the themes which have long been considered throughout the vast instructive mystical literature. The importance and the standpoint of silence in the domain of Persian literature from the past till present have been to such an extent that it has determined the life and the death of individuals, and have entailed their welfare or damnation. Poet and the prominent literary figure of Hindi style (Isfahani), Sa’eb Tabrizi relying upon the ideas and mystical thoughts of Moulana regarding silence and its three kinds such as (silent tongue and speaking mind, silent tongue and mind, silent mind and speaking tongue) and upon making use of poetic imageries such as allegorical simile and allusion in his divan, appropriately called “Khamoushi Nameh” could well fulfill his mission as a poet and master towards his own people and future generations. This article deals with silence along with presenting evidence from other poets.