انتقاد صوفيان از روزگار نامناسب و مردم ناسازگار

Criticism of the Sufis of the inappropriate times and hostile people

تصوف به دليل پاي‌بندي به اصولي چون نظام احسن خلقت، جبر و تقديرگرايي، و تسليم طلبي در اعتقاد، و نيز به سبب تمايل به تساهل و تسامح در رفتار، اساساً بر وضع موجود چندان اعتراض و انتقادي ندارد. امّا واقعيت اين است كه در عمل شكايت بزرگان صوفيه از اوضاع روزگار و كار و كردار آدميان، در مجموع چندان هم اندك‌تر از شاعران و ساير مردمان نيست. ريشه اين ناخرسندي‌ها را بايد در چه عواملي جست‌وجو كرد؟ حقيقت اين است كه در بسياري از دوره‌ها در هم آشفتگي اوضاع روزگار آن چنان شديد بوده است كه حتّي زبان بزرگان صوفيه را نيز به انتقاد باز كرده است. علاوه بر اين دنيا‌گرايي و بي‌رغبتي به آموزه‌هاي ديني و بويژه فراموشي ياد حق از ذهن و زبان مردم و ارباب قدرت در زندگي روزمره و ايجاد درگيري‌هاي تعصّب‌آميز فرقه‌اي و وابستگي به مقام و ثروت به وسيله متوليان مذاهب، و البتّه روحيه حساس و هنرمندانه اهل تصوف، از عوامل موثّر اين نارضايتي‌ها بوده است.

Due to attachment to certain principles such as the supreme system of creation, determinism and fatalism, submission in faith and also because of the inclination towards endurance and idleness in behavior, mysticism fundamentally has not much objection to the present state of affairs however the fact is that in practice the complaint of the great sufi figures of their times and their people in general is not less significant than that of the other classes. The root of these dissatisfactions should be sought in what factors? The truth is that in many periods the country had undergone such agitation and turbulence that even great sufi figures had begun to raise their voices. In addition to the worldliness and indifference towards religious teachings particularly oblivion of the remembrance of God from the mind, and tongue of people, and those in power in everyday life and formation of conflicts between fanatical groups, attachment to wealth and position by the religious authorities and certainly the sensitive temperament of sufi figures are among the influential factors causing dissatisfactions.