بررسي تطبيقي فضاي موسيقايي قصيده سعدي شيرازي و شمس‌الدين كوفي در رثاي بغداد

A Comparative Investigation of The Musical Atmosphere in Sadi Shirazi and Shamsuddin Kufi’s Odes in The Elegy of Baghdad

موسيقي يكي از عوامل موثر در شعر و ادبيات جهاني است؛ به‌ويژه اگر اثر شاعر از روي صدق باطن و انسان‌دوستي سروده شده باشد و دور از تكلف و تصنع و در عين حال سرشار از انواع مختلف افزاينده‌هاي موسيقايي باشد. سعدي شيرازي و شمس‌الدين كوفي با برگزيدن دو بحر طويل و كامل كه بهترين قالب‌ها براي بيان احساسات قلبي انسان هستند و با به كار بردن انواع مختلف صنايع بديعي از قبيل جناس، مراعات‌النظير، تضاد و... و همچنين الفاظ و هجاهاي آهنگين و متناسب با معنا و فضاي موسيقايي قصيده، به آهنگين‌تر شدن قصايد خود بيش از پيش كمك كرده‌اند. فضاي موسيقايي اين دو قصيده بيانگر خفقان روز‌افزون و فضاي سنگين دوران حمله مغول است. در اين دو قصيده فضايي سراسر اضطراب، اندوه، سوز دروني، شدت و خشونت، موج مي‌زند و اين نكات را مي‌توان در آهنگ تك‌تك حروف قصايد او ديد. در كنار اين محاسن، ‌عرب‌نبودن شيخ شيراز و انحطاط حاكم بر جامعه عربي‌ پس از حمله مغول، باعث بروز اشكالاتي مانند عيب اجازه و اصراف در موسيقي قصايد اين دو شاعر گرانسنگ شده است. در اين پژوهش تلاش شده است كه با روش كتابخانه‌اي و استفاده از شيوه تحليل ساختار، فضاي موسيقايي در دو قصيده سعدي شيرازي و شمس‌الدين كوفي مورد بررسي قرار گيرد.

Music is one of the effective factors in the global poem and literature. Particularly, if the poet’s work is composed based on the conscience truth and humanitarianism, and is far from any artificiality and artifice as well as is replete with various types of musical additives. Sadi Shirazi and Shamsuddin Kufi have made their odes more musical through selecting the two Tavil and Kamel meters (as the best models of expressing the man’s heartfelt feelings) and applying such various kinds of imagery as pun, symmetry, antithesis as well as appropriate words and the musical satire, in a accordance with the meaning and musical atmosphere of ode. The musical atmosphere of these two odes represents the increasing strangulation and the heavy atmosphere of Mugul attacks. In these two odes, the atmosphere is filled with anxiety, grief, internal blast, severity and violence, and one can observe these points in each rhythm of their ode letters. In addition to these advantages, Sheikh Shirazi’s being a non-Arab and the downfall governing the then Arab society following Mugul attack, have triggered some problems as the prosodic error of Esraf and Ejazeh in the music of these two worthwhile poets’ odes. An attempt has been made in this work to investigate the musical atmosphere of Sadi Shirazi and Shamsuddin Kufi’s odes through library research and by using structure analysis method.