درك شنيداري تكيه واژگاني در زبان فارسي

The Perception of Lexical Stress in Persian

اين مقاله به مطالعه درك شنيداري محل تكيه واژگاني در زبان فارسي مي‌پردازد. در يك آزمايش ادراكي، جفت واژه كمينه تكيه اي بي‌معنيِ «?????????» محرك هدف انتخاب شد و مقادير ديرش هجا، سطح شدت انرژي كل، سطح شدت انرژي فركانس هاي مياني و بالا و فركانس پايه واكه‌هاي تكيه بر و بدون تكيه، در دو بافت داراي تكيه زير و بمي و فاقد تكيه زير و بمي، طي گام هاي مختلف بازسازي شد. سپس محرك هاي بازسازي‌شده در يك آزمون شناسايي، به آزمودني ها ارايه شد كه 20 گويشور بومي فارسي معيار بودند و از آن‌ها خواسته شد هجاي تكيه بر را در محرك هاي هدف مشخص كنند. نتايج، يافته هاي آزمايش توليدي صادقي (2011) را تاييد كردند. بر اين اساس، در بافت داراي تكيه زير و بمي، درك محل تكيه تا حد زيادي، تابعي از تغييرات فركانس پايه است؛ اندازه تغييرات زير و بمي يا اختلاف سطح فركانس پايه بين دو هجا، باعث تمايز شنيداري محل تكيه واژگاني مي شود. در اين بافت اثر همبسته‌هاي ديگر بر درك تكيه، افزايشي است؛ به اين صورت كه اين همبسته ها اطمينان پاسخ‌هاي شنيداري را تا حدودي افزايش مي دهند. در بافت فاقد تكيه زير و بمي، اثر ديرش هجا بر درك تكيه واژگاني قوي‌تر از همبسته‌هاي شدت انرژي مانند: سطح شدت انرژي كل؛ سطح شدت انرژي و فركانس هاي مياني و بالا، است. اين نتايج نشان مي دهد در صورت حذف تغييرات زير و بمي، شنونده فارسي براي تعيين محل تكيه واژگاني به نشانه هاي ديرشي، وابسته است.

This article studies the perceptual correlates of lexical stress in Persian. The minimal stress pair /?????????/ was used as the stimulus token, and the values of duration, overall intensity, spectral balance and F0 were varied in several steps both in the accented and de-accented conditions. 20 native Persian speakers were asked to identify the stressed tokens in a force-choice perception experiment. The results showed that in the accented condition, F0 is the most reliable perceptual correlate of stress. Other correlates are in additive interaction with F0. In de-accented condition, stress is strongly cued by duration, while among the other correlates, spectral balance provides stronger stress cues than overall intensity.