شناسايي ارقـام و دورگ‌هاي بـرتـر بـرنج با استفاده از تجزيـه عاملـي

Identification of elite lines and hybrids of rice using factor analysis

به منظور بررسي ارتباط بين صفات مختلف با عملكرد دانه، شناسايي لاين‌ها و هيبريدهاي برتر و طبقه‌بندي آنها، آزمايشي با استفاده از 6 رقم برنج در قالب يك طرح نيمه دي‌آلل 6 × 6 انجام شد. در سال زراعي بعد (1385) والدها و نتاج آنها در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار كشت و 14 صفت در آنها اندازه‌گيري شد. نتايج حاصل از تجزيه واريانس داده‌ها حاكي از تفاوت معني‌دار بين ژنوتيپ‌ها براي تمامي صفات مطالعه شده بود و تنوع ژنتيكي بين والدين و هيبريدها را نشان داد. همچنين نتايج حاصل از تجزيه به عامل‌ها براساس روش تجزيه به مولفه‌هاي اصلي پس از دوران وريماكس نشان داد كه 5 عامل اصلي و مستقل به نام‌هاي خصوصيات مورفولوژيكي، عملكرد دانه، ابعاد دانه، زمان رسيدگي و زاويه برگ، توانستند 47/82 درصد از كل تغييرات بين ژنوتيپ‌ها را توجيه نمايند. سهم اين عوامل به ترتيب برابر با 33/26،27/24، 25/14، 56/9 و 05/8 بود. عامل اول شامل صفات مساحت برگ پرچم، مساحت برگ زير برگ پرچم، تعداد خوشه در بوته، طول خوشه و طول دوره رويشي و عامل دوم (عامل عملكرد دانه) شامل صفات تعداد دانه پر در خوشه، تعداد كل دانه در خوشه و عملكرد دانه بود. اين صفات ضرايب عاملي مثبت و بالايي را به خود اختصاص دادند كه نشان مي‌دهد انتخاب بر مبناي اين دو عامل منجر به انتخاب ژنوتيپ‌هاي برتر خواهد شد. به اين ترتيب، نمودار دو بعدي حاصل از دو عامل اصلي اول، لاين‌هاي درفك و IR30 و هيبريدهاي بينام×دم‌سفيد و IR30×دم‌سفيد را به عنوان ژنوتيپ‌هاي برتر تعيين نمود.

To determine the relationships between different traits and grain yield, identification of elite lines and hybrids and their classification, a 6×6 half-diallel cross was used. In the next year (2006), parents and their progenies were grown in a randomized complete blocks design with three replications and 14 traits were measured. Analysis of variance showed that there were significant differences among genotypes for all studied traits, indicating genetic variation between parents and hybrids. Also, factor analysis based on principal components after varimax rotation showed that 82.47 percent of total variations between genotypes were determined by five independent factors. So that, they were nominated in five factors, named morphological characteristics, grain yield, grain dimension, maturity date and leaf angle. The proportion of variation explained by these factors was 26.33%, 24.27%, 14.25%, 9.56% and 8.05%, respectively. The first factor was including flag leaf area, leaf area, the number of panicles per plant, panicle length and vegetative period and the second factor (grain yield factor) was including the number of grains per panicle, the number of spikelets per panicle and grain yield. These traits had high and positive factor coefficients and showed that the selection based on these two factors lead to select best genotypes. Therefore, biplot from these two first and main factors determined lines Dorfak and IR30 and hybrids Binam×Domsefid and IR30×Domsefid as best genotypes in this experiment.