بررسي رابطه ساخت هجايي با ميزان زايايي وندهاي اشتقاقي فعل‌افزاي زبان فارسي

The Impact of Syllable Structure on the Productivity of Verbal Derivational Suffixes in Persian

اشتقاق فرايندي است كه طي آن افزودن يك وند اشتقاقي منجر به توليد واژه‌اي جديد مي‌شود. اين فرايند براي ساليان متمادي مورد‌توجه زبان‌شناسان قرار داشته و بيشتر به‌عنوان فرايندي صرفي يا صرفي ـ نحوي از آن ياد شده است. ‌هنگام مطالعه فرايند اشتقاق، بررسي ميزان زايايي يك وند اشتقاقي (تعداد واژگان جديد توليد‌شده توسط آن وند) اهميت فراواني دارد. فرضيه اين مقاله اين است كه ساخت هجا و عوامل واجي، در ميزان زاياييِ يك وند تاثير دارند. به بررسي رابطه ساخت هجايي با ميزان زايايي وندهاي اشتقاقي فعل افزاي زبان فارسي پرداخته‌ايم. در زبان فارسي از مجموع بيست پسوند اشتقاقي فعل افزا، هفت پسوند بسيار زايا وجود دارد كه همگي با يك واكه آغاز مي‌شوند؛ از اين‌رو مي‌توان نتيجه ‌گرفت كه وجود يك واكه در آغاز ساختمان هجايي يك وند عامل زايايي آن در زبان فارسي به‌شمار مي‌رود، هر‌چند عوامل ساختواژي نيز در انتخاب آن دخيل هستند. مطالعه هسته هجاها در اين قبيل پسوندها نيز نشان مي دهد كه دو واكه پيشينe وa پر‌بسامدترين واكه‌هاي قرار گرفته در جايگاه هسته اين پسوندهاي اشتقاقي هستند؛ به عبارت ديگر، ساخت هجا و واج آرايي يك پسوند نقش موثري در ميزان زايايي آن ايفا مي‌كند. نتايج و آمار به‌دست‌آمده نشان مي‌دهد كه رابطه نزديكي بين ساخت هجايي يك وند و ميزان زايايي آن وجود دارد.

Derivation is a process in which adding a derivational affix leads to formation of a new word. This process has been studied by linguists for many years and mainly seen as a morphologic or morphosyntactic process. Productivity of a derivational affix (the number of new words formed by a derivational affix) is a prominent factor while considering the derivation process. Phonological and morphophonemic factors may also play role in the ratio of the productivity of an affix. This paper studies the impact of syllable structure on the productivity of verbal derivational suffixes in Persian language. The results showed that there is a close relation between the syllable structure and the productivity of the verbal suffix derivational suffixes in Persian, all of them have a vowel in their initial syllable position. As a result, we can conclude that initiation with a vowel can be considered as a productivity factor of a derivational suffix in Persian. The study of the nucleus of the syllables also showed that the two front vowels of [a, e] are the most frequent vowels of these suffixes as nucleus. Consequently, it is concluded that phonological factors, especially syllable structure of a derivational suffix, play an indispensable role in its productivity