نقش عوامل اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي در تغذيه كودك زير دو سال از ديدگاه مادران، مراقبين كودك و كاركنان بهداشتي: يك مطالعه كيفي در شهرستان دماوند

Socio-economic and cultural factors affecting child feeding practices: an exploratory qualitative study in Damavand

سابقه و هدف: تغذيه كودك در دو سال اول زندگي نقش مهمي در رشد و تكامل او براي سال‌هاي بعدي زندگي دارد. در اين تحقيق كيفي ديدگاه‌ها، باورها و تجارب افراد در‌گير در تغذيه كودك در مورد نقش عوامل اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بر وضعيت تغذيه و سلامت كودك زير دو سال در شهرستان دماوند، واقع در شمال شرق تهران، در سال 1387مورد بررسي قرار گرفت. افراد و روش‌ها: طي يك مطالعه كيفي 23بحث گروهي با مادران داراي كودك زير 2 سال، مراقبين داخل منزل (مادر‌بزرگ‌ها) و مراقبين خارج منزل (مربيان مهد كودك) و كاركنان بهداشتي شهري و روستايي درخصوص تغذيه كودك زير دو سال در شهرستان دماوند صورت گرفت. جلسات با حضور يك هماهنگ‌كننده، دو يادداشت‌بردار و يك ناظر برگزار شد. پس از پايان عمليات ميداني، كليه يادداشت‌ها بر اساس اهداف مطالعه كد‌گذاري شد. سپس زير‌گروه‌هاي هر هدف به‌دست آمد و مضامين اصلي مطالعه از بين آنها استخراج و گزارش شد. يافته‌ها‌: چهار مضمون به‌دست آمده در مورد تاثير عوامل اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بر تغذيه كودك زير دو سال عبارت بودند از: تاثير درآمد خانواده، سواد مادر، فرهنگ و اعتقادات والدين و حمايت عاطفي- اجتماعي مادر. بر اساس يافته‌هاي بررسي حاضر، هر چند مادران و مراقبين كودك به اهميت شيردهي واقف بودند ولي تغذيه انحصاري در اين منطقه به‌صورت واقعي آن رعايت نشده بود. اكثر شركت‌كنندگان اگرچه نسبت به تغذيه تكميلي آگاهي داشتند ولي در عمل به نوع غذا، ايجاد تنوع غذايي، ارزش تغذيه‌اي يا كيفيت غذاهاي داده شده به كودكان خود توجهي نداشتند. از نظر شركت‌كنندگان شرايط اجتماعي، اقتصادي و باورهاي غلط نقش موثري در عدم موفقيت در اجراي شيردهي و تغذيه تكميلي داشته است. نتيجه گيري: براي رفع مشكلات فعلي در زمينه شيردهي و تغذيه تكميلي، علاوه بر تجديد نظر در دستورالعمل‌هاي فعلي تغذيه‌اي، اجراي برنامه‌هاي حمايتي و آموزشي با توجه به اعتقادات و فرهنگ جامعه به تمام افراد درگير در تغذيه كودك از جمله مادران، مراقبين كودك و كاركنان بهداشتي توصيه مي‌شود. واژگان كليدي: تغذيه، نوزاد، عوامل اقتصادي، مطالعه كيفي

Background and Objectives: Early child nutrition plays a vital role in the growth and development not only in infancy but also later in life. This study was carried out to determine the views, beliefs and experience of mothers, caregivers and health professionals about the role of socio-economic and cultural factors in child feeding practices in Damavand, a district located in the north of Tehran, in 2008. Subject and Methods: In a qualitative study 23 focus group discussions (FGDs) were held with the presence of a facilitator, 2 rapporteurs, and a supervisor. Mothers of under-2-year-old children attended 11 FGDs, and 8 FGDs were arranged for home caregivers (grandmothers), out-of-home care-givers (community child health nurses), and rural and urban health workers. At the end of the field work all the notes taken in the FGDs were coded based on objectives of the study. Then the subgroups for each objective and emerging themes were derived and reported. The data were analyzed using content analysis. Results: Most participants were aware of breast feeding and complementary feeding benefits. However, exclusive breast feeding was not followed precisely and the quality and diversity of the diet of children were ignored. The participants thought that social and economic factors, such as literacy, income, erroneous beliefs, family restrictions, and interference of elderly females, had a role in failure of breast and complementary feeding. Cultural factors appeared to have an important influence on mothers’ infant feeding practices and feeding patterns of their children. Conclusion: To overcome the problems related to breast feeding and complementary feeding practices, revision of the current nutritional protocols and educational programs is essential. In addition, involvement of mothers, caregivers, elderly women, and all those involved in child care, in nutrition education activities is recommended. Keywords: Nutrition, Infant, Economic factors, Qualitative research