تاثير آبياري تكميلي بر عملكرد و شاخص هاي رشد سه رقم نخود (Cicer arietinum L.) در منطقه مشهد

Effects of Supplemental Irrigation on Yield and Growth Indices of ThreeChickpea Cultivars (Cicer arietinum L.)

به منظور تاثير رژيم هاي مختلف آبياري بر عملكرد و شاخص هاي رشد سه رقم نخود (482 ILC، جم و كرج)، آزمايشي در سال هاي زراعي 87-1386 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي، دانشگاه فردوسي مشهد انجام شد. آزمايش به صورت اسپليت بلوك با طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار اجرا شد، رژيم‌هاي آبياري شامل، آبياري كامل، آبياري تكميلي (يك نوبت آبياري در يكي از مراحل فنولوژي شامل شاخه‌دهي، گل‌دهي، تشكيل غلاف‌ها و دانه بستن) و بدون آبياري (ديم) به عنوان فاكتورهاي اصلي و ارقام نخود به عنوان فاكتورهاي فرعي مورد مقايسه قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه سطوح مختلف آبياري اثر معني داري بر عملكرد و رشد نخود دارد. بطوري كه در بين رژيم هاي آبياري تكميلي، عملكرد دانه در شرايط آبياري در مرحله گل‌دهي به طور معني داري بيشتر از رژيم هاي آبياري در مرحله شاخه دهي، غلاف دهي و دانه بستن بود (به ترتيب بيش از 3/3، 1/3 و 23 درصد). عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك و شاخص برداشت در شرايط آبياري كامل بيشتر از رژيم هاي آبياري تكميلي بود. در ميان ارقام، 482ILC بيشترين(1752كيلوگرم در هكتار) و رقم كرج كمترين (1381 كيلوگرم در هكتار) عملكرد دانه را دارا بودند. نتايج بررسي‌ها نشان داد كه در طول فصل رشد، تجمع ماده خشك، سرعت رشد محصول، شاخص سطح برگ، سرعت فتوسنتز خالص و سرعت رشد نسبي در رژيم آبياري در مرحله گل‌دهي نسبت به ساير رژيم هاي آبياري تكميلي بيشتر بود. همچنين شاخص‌هاي فوق در طول فصل رشد در رقم 482ILC نسبت به ارقام جم و كرج بالاتر بود. اين مطالعه مشخص كرد كه در بين مراحل فنولوژي گياه نخود، مرحله گل‌دهي حساسترين مرحله به كمبود آب است و در شرايط محدوديت آب، با انجام آبياري در اين مرحله مي‌توان عملكرد نخود، را به صورت قابل توجهي افزايش داد. در اين آزمايش رقم 482ILC نسبت به ساير ارقام، عكس العمل بهتري به رژيم هاي مختلف آبياري تكميلي نشان داد.

In order to investigate the effects of different irrigation regimes on yield and growth indices of three chickpea cultivars, an experiment was conducted during the 2007 growing season at Mashhad (Iran). Six irrigation regimes including I1; full irrigation, I2; irrigation at branching, I3; irrigation at flowering, I4; irrigation at pod formation, I5; irrigation at seed filling stage and I6; dry farming without irrigation (main factors). Three Kabuli chickpea cultivars ILC482, Jam, Karaj 12-60-31 (sub factors) in a spilt block experiment based on randomized block design with three replications. There were significant differences between supplemental irrigation levels on grain yield. The results showed that grain yield in supplemental irrigation at flowering stage was more than to supplemental irrigation at branching, podding and seed filling stages (respectively 3.3, 3.1 and 23%). Within the three cultivars, grain yield, biological yield and harvest index were highest and lowest in ILC482 and Karaj 12-60-31 cultivars respectively. The results showed that supplemental irrigation at flowering stage increased dry matter, leaf area index, crop growth rate, relative growth rate and net assimilation rate. The results showed that flowering stage in chickpea cultivars was sensitive to drought stress so, ILC482 cultivar also showed more tolerance to water stress condition.