ارزيابي مدل هاي تجربي و شاخص هاي رقابت در تبه بندي ارقام كلزا(Brassica napus) در رقابت با خردل وحشي(Sinapis arvensis) در استان گلستان

Evaluation of Empirical Models and Competition Indices in Ranking Canola (Brassica napus) Cultivars against Wild Mustard (Sinapis arvensis) in Golestan Provience

به منظور ارزيابي توانايي رقابتي ارقام كلزا در برابر علف هرز خردل وحشي (Sinapis arvensis) در طي سالهاي زراعي 1384و 1385 در مزرعه‏ تحقيقاتي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستان، اين آزمايش انجام شد. آزمايش‏ها در قالب طرح بلوك‏هاي كامل تصادفي با 3 تكرار و با آرايش فاكتوريل اجرا گرديد. تيمارهاي آزمايشي شامل ارقام كلزا (سال اول: زرفام، طلايه، ساريگل، هايولا401، هايولا330، آپشن500 و آرجي‏اس003؛ سال دوم: زرفام، هايولا330، آرجي‏اس003 و آپشن500) و تراكم علف هرز خردل وحشي (سال اول: 0 و 30 بوته در مترمربع؛ سال دوم: 0، 4، 8 و 16 بوته در مترمربع) بودند. نتايج سال اول نشان داد كه اين ارقام از نظر عملكرد دانه و شاخص هاي رقابتي با يكديگر اختلاف معني‏دار دارند. رقم زرفام توانايي بالايي در تحمل رقابت (درصد47 (AWC= و شاخص هاي رقابتي( 83/ 1= CI2 و 79/1(CI= از خود نشان داد. رقم آپشن500 ضعيف ترين رقم از نظر توانايي تحمل رقابت (AWC=4%) و شاخص هاي رقابتي ( 11/0= CI2 و 09/0(CI= در ميان ارقام بود. در سال دوم نتايج نشان داد كه ضريب مدل عكس عملكرد رقم زرفام در مقايسه با ارقام ديگر هم در مورد عملكرد دانه و هم عملكرد بيولوژيك كمتر بود و رقم زرفام بالاترين قدرت رقابت بين گونه‏اي را نشان داد. نتايج مربوط به برازش داده‏ها به مدل‏هاي افت عملكرد نشان داد كه درصد افت عملكرد بيولوژيك در ميان ارقام مختلف كلزا كمتر از عملكرد دانه بود كه نشانه حساسيت بيشتر عملكرد دانه در قياس با عملكرد بيولوژيك به رقابت است. در مجموع مشخص شد كه كمترين و بيشترين افت عملكرد در ميان ارقام كلزا در ميان تراكم‏هاي مختلف خردل وحشي به ترتيب مربوط به رقم زرفام و رقم آپشن500 بود. همچنين، مقايسه مدل‏هاي مختلف تجربي افت عملكرد نشان داد كه مدل افت عملكرد سطح برگ نسبي علف هرز با حداكثر ضريب تبيين داراي بيشترين كارايي در پيشگويي كاهش عملكرد كلزا مي‏باشد و شاخص رقابت نسبي آن نشان داد كه در رقابت خردل وحشي و كلزا، علف هرز رقيب قوي‎تر نسبت به گياه زراعي بوده است (1 < q).

In order to evaluate the competitive ability (CA) of canola cultivars against wild mustard, two experiments were conducted at the Gorgan Institute in Iran during the 2005-2007 cropping seasons. The experimental factors were canola cultivars (1st year: Zarfam, Option500, Hayola330, Hayola401, Talayh, RGS003 and Sarigol; 2nd year: Zarfam, Hayola330, RGS003 and Option500) and weed density (1st year: control and 30 plants m-2; 2nd year: control, 4, 8 and 16 plants m-2). The result of the first year is experiment indicated that the grain yield and competitive indices differed significantly between the cultivars. Cultivar Zarfam showed a high ability to withstand competition (AWC = 47 %), high competitive indices (CI=1.79 and CI2 = 1.83) and low grain yield in the weed- free plots (1729 kg ha-1). The cultivar Option500, a less competitive cultivar had the lowest ability to withstand competition (AWC = 4 %) and the lowest competitive indices (CI = 0.09 and CI2= 0.11) amongst the cultivars. However, the cultivar Option500 showed more grain yield in the weed- free plots (2333 kg ha-1) than cultivar Zarfam. In the second year of the experiment, the result of the yield loss models showed that the lowest and highest yield loss belonged to cultivars Zarfam and Option500 (50 and 95 % respectively). A comparison of different empirical models revealed that the empirical yield loss model based on weed relative leaf area was more reliable for predicting canola yield loss according to a high coefficient of determination (R2=0.99). The relative damage coefficient (q) of the weed relative leaf area model showed that wild mustard was more competitive than canola (q > 1).