تحوّلات كالبدي بازار سنّتي در شهرهاي ايران (مطالعه موردي: بازار شهر كرمانشاه)

Structural Transformations of Traditional Bazaar in Iranian Cities ( A Case Study: Kermanshah Bazaar)

در دهه?هاي اخير و با تحوّلات عميقِ كالبدي و اجتماعي شهرهاي كشور، بازار به عنوان كانون اقتصادي و اجتماعي شهر سنتّي ايراني دچار دگرگوني و تغييرات قابل توجّهي شده است. در بيشتر موارد، بازار از كانون پر جنب و جوش با مركزيّت قوي، به عنصري نسبتاً حاشيهاي بويژه در ارتباط با عملكرد شهري بدل شده و بخش عمده آن با افت ارزش و پويايي اقتصادي و اجتماعي و كالبدي روبه رو بوده است. اين مساله باعث شده كه بخش چشمگيري از بازار، بويژه عناصر جانبي و جدا از راستههاي اصلي آن دچار ركود و تخريب شوند. در نوشته حاضر با تكيه بر بررسي مطالعات كتابخانه?اي، بررسي ميداني و تطبيق نقشه?ها، سعي شده است تحوّلات صورت گرفته در ساختار و كالبد بازار شهر كرمانشاه و نيز عوامل موثّر بر اين تحوّلات و روند آن مورد بررسي قرار گيرد. شهر تاريخي كرمانشاه با توجّه به موقعيّت خود همواره داراي اهميّت تجاري بوده و بازار با رونقي داشته است. بنا بر اسناد موجود، بازار كرمانشاه در اواخر دوره قاجار در اوج رونق و شكوه بود. پس از آن با توجّه به رشد شتابان شهري و روند فزاينده نوسازي، بازار نيز چون ديگر عناصر و اجزاي شهري، تحوّلات عميقي را تجربه كرد و تا حد زيادي از لحاظ كاركردي و كالبدي رو به تحليل رفت. به طور كلي، علل اصلي اين تحوّلات را ميتوان در دگرگوني شيوههاي توليد و مصرف، نوسازي و نوگرايي معاصر، ورود خودرو و خيابان??كشي?هاي جديد، برنامه?ريزي شهري جديد و تغيير در نقش و عملكرد شهر كرمانشاه جستجو كرد.

In recent decades and with deep structural and social transformations of cities , Bazaar as the socio-economic source of Iranian traditional city has undergone considerable changes. In most cases, bazaar has changed from a moving center with a strong centrality into a relatively marginal element in particular in connection withy the urban performance. In other words, a main part of it has been facing with the fall of socio-economic and structural fall of values. This has made a noticeable part of bazaar in particular the sideline elements and those separated from the main route to encounter with recession and annihilation. Relying on library studies, field studies and comparative study of maps, the present article is an attempt to study the changes in the structure of bazaar of Kermanshah city and the factors affecting these changes. The historical city of Kermanshah has always had an important commercial status with regard to its position and has had a thriving state bazaar. According to the existing documents , Kermanshah bazaar was at the climax of glory at the end of Qajar period. After that period, taking into consideration the speedy urban growth and the increasing trend of renovation , bazaar like other urban elements and components experienced deep changes and faded to a great extent from the viewpoint of function and structure. In general , the main reason for these changes can be sought in change in methods of production and consumption, contemporary renovation and modernism, arrival of cars and new street branching , new urban planning and change in the role and performance of Kermanshah city.