مسيوليت مافوق در حقوق كيفري بين المللي

Superior Responsibility in International Criminal Law

مسيوليت مافوق يكي از نهادهاي مهم در حقوق كيفري است. مطابق با اين نهاد افرادي مسيول شناخته مي شوند كه هيچ دخالتي در ارتكاب جرم ندارند، اما به علت موقعيت و مقام برتر خود، توانايي انجام اقدامات پيشگيرانه و سركوبگرانه را دارند؛ با اين حال از اين توانايي خود استفاده نمي كنند. محاكم كيفري بين المللي در مسير اعمال اين مسيوليت نظرات متفاوتي ابراز داشته اند، نظراتي كه ابهامات فراواني را ايجاد كرده است. ابهاماتي در تعيين ماهيت اين مسيوليت، به طوري كه برخي آن را مسيوليت مشاركتي، برخي معاونتي و برخي وكالتي دانسته اند و عده اي ديگر ماهيتي متمايز و جداگانه براي آن قايل شده اند. ابهاماتي در تعيين معياري براي ركن رواني در اين مسيوليت، به گونه اي كه برخي آن را بدون نياز به هرگونه ركن رواني دانسته و از اين نظر آن را مسيوليتي مطلق و مادي تلقي كرده اند و بعضي ديگر اين مسيوليت را بر مبناي غفلت ساده يا غفلت شديد و يا سهل انگاري توضيح داده اند. همچنين در پاسخ به اين مساله كه چه كسي را به عنوان مافوق مي توان بر مبناي اين مسيوليت محكوم كرد، نظرات گوناگوني وجود داشته و دارد. نظراتي كه گاهي صرف وجود يك مقام رسمي در سلسله مراتب نظامي يا غير نظامي را شرط لازم و كافي دانسته اند و گاهي وجود « كنترل موثر » را ضروري مي پندارند. در اين مقاله سعي شده است كه با عنايت به برخي پرونده هاي مطرح شده در محاكم بين المللي، ابعاد گوناگون اين شكل از مسيوليت بيان گرديده و از اين طريق بتوان در جهت رفع ابهامات مذكور حركت كرد.

Superior responsibility is one of important entities of criminal law. Some people who commit no crime but can conduct preventive and suppressive acts due to their superior position are held responsible according to this entity. International criminal courts have expressed different opinions on implementation of this responsibility which has caused lots of ambiguities. Some of these ambiguities relate to the nature of this responsibility as it is understood as cooperative, assistant or vicarious and some other have described it as distinct. There are some other kinds of ambiguities about identification of criteria for psychological aspect of this responsibility. Some scholars believe that this responsibility has no psychological aspect and consider it as an absolute and material one and some other have explained it as simple or complete negligence. There are also different viewpoints on the person who can be charged as having superior responsibility. Some believe that being an official in military or non-military hierarchy is a necessary condition and sometimes consider effective control essential. This article seeks to identify different aspects this responsibility and clarify existing ambiguities.