سبك تفسيري ابوالفتوح رازي و جايگاه حديث در آن

Abulfotuh al-Raziʹʹs Style in Quranic Commentary and the Status of Hadith in It

ابوالفتوح رازي يكي از برجسته‌ترين واعظان منطقه ري در قرن ششم هجري است. اين سمت موجب گرديده است، تفسير او سبك واعظانه داشته باشد. از اقتضايات چنين سبكي توجه ويژه به روايات تفسيري است. وي به بالغ بر دوهزار و هفده حديث استناد كرده است. ابو الفتوح رازي از تفاسير پيش از خود چون جامع البيان و تبيان اثر پذيرفته و بر تفاسير پس از خود به‌ويژه تفاسير فارسي چون جلا الاذهان و منهج الصادقين تاثير داشته است. تفسير وي يك تفسير جامع است. در سبك تفسيري او روايات كاربردهاي متنوعي پيدا كرده است؛ نظير: تبيين معناي واژگان قرآني، تعيين مصداق براي مفاهيم عام قرآني، حلّ مشكل و رفع ابهام بدوي از آيات، تخصيص مفاهيم عام آيات، تاكيد بر معناي ظاهري آيات، تبيين و تفصيل احكام الهي در آيات الاحكام، بيان احكامي كه در قرآن كريم تشريع نشده است، تعيين مكّي و مدني، تعيين آيات ناسخ و منسوخ، بيان پاداش معنوي خواندن سوره‌ها، تناسب روايت با مفاد آيه، تاويل آيات متشابه، شان نزول آيات و سور. وي با توجه به معاصرت صحابه با نزول وحي به آراي اجتهادي صحابه و تابعين در تفسير توجه ويژه اي داشته است. او چون قدماي اماميه خبر واحد را فاقد حجّيت مي‌داند و از نقل روايات اسراييلي در قصص قرآن به شدت انتقاد مي‌كند.

Abolfotuh al-Razi is an outstanding preacher of Ray in the sixth Hijri century. His style necessitates special consideration of hadith related to Quranic commentary. Narrating 2017 hadiths indicates clearly the great status of hadith in Abulfutuhʹs commentary. This fact causes various functions for hadith in his commentary, with which the present essay deals, such as expounding meanings of Quranic terms, determination of instantiation for Quranic general concepts, emphasis upon appearance of Quranic verses, description of divine precepts in juristic verses, distinguishing Meccan from Medinan verses, determining abrogator and abrogated verses, explanation of spritual rewards for reciting Quranic surahs, interpreting ambiguous verses, and description of causes of revelation of verses.