اثر دوره بحراني رقابت علف‌هاي هرز بر عملكرد، اجزاي عملكرد و عملكرد روغن سياهدانه (Nigella sativa L.)

The Critical Period of Weed Competition on Yield, Yield Components and Oil Yield of Black Seed (Nigella sativa L.)

به منظور تعيين اثر دوره‌هاي رقابت علف‌هاي هرز بر عملكرد، اجزاي عملكرد و عملكرد روغن و نيز تعيين دوره بحراني كنترل علف‌هاي هرز سياهدانه بر اساس افت عملكرد روغن، آزمايشي در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار و 12 تيمار در سال زراعي 89-1388 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه فردوسي مشهد اجرا شد. تيمارهاي آزمايش در دو سري شامل دوره هاي كنترل و تداخل علف هاي هرز تنظيم شدند. سري اول شامل شش تيمار بود كه از زمان سبز شدن تا صفر، 14، 28، 42، 56 و70 روز پس از سبز شدن در كرت ها، علف‌هاي هرز كنترل شدند و سپس به آن‌ها تا زمان برداشت سياهدانه اجازه رشد داده شد. سري دوم نيز شامل شش تيمار بودكه از زمان سبز شدن تا دوره‌هاي ذكر شده به علف‌هاي هرز در كرت ها اجازه رشد داده شد و سپس تا زمان برداشت، اين علف هاي هرز كنترل شدند. نتايج آزمايش نشان داد كه دوره‌هاي كنترل و تداخل علف‌هاي هرز عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك و نيز عملكرد روغن سياهدانه را به طور معني داري تحت تاثير قرار دادند. همچنين افزايش دوره‌هاي رقابت در هر دو سري تيمار‌هاي كنترل و تداخل علف هاي هرز منجر به كاهش معني دار و همزمان تعداد شاخه جانبي و تعداد فوليكول در بوته، تعداد دانه در فوليكول، وزن دانه در فوليكول، وزن هزار دانه و شاخص برداشت شد. بر حسب 5/2، 5 و 10 درصد افت عملكرد قابل قبول روغن، شروع دوره بحراني كنترل علف‌هاي هرز در سياهدانه به ترتيب 12، 15 و 20 روز پس از كاشت (معادل 77/100، 02/125 و 49/168 درجه روز-رشد) تعيين شد. همچنين پايان دوره بحراني كنترل علف‌هاي هرز سياهدانه نيز بر حسب افت عملكرد روغن در سطوح ذكر شده به ترتيب 76، 74 و 70 روز پس از سبز شدن (معادل 50/1000، 02/955 و 877 درجه روز-رشد) محاسبه گرديد. كاهش عملكرد دانه، بيولوژيك و نيز عملكرد روغن مي تواند نشان دهنده قدرت ضعيف سياهدانه در رقابت با علف‌هاي هرز باشد.

In order to determine the effect of weed competition periods on yield, yield components and oil yield and critical period of weed control in black seed based on oil yield loss, a field experiment was conducted at the Agricultural Research Station of Ferdowsi University of Mashhad, during 2009-2010 growing season. The experiment was laid out in Randomized Complete Block Design (RCBD) with 12 treatments and 3 replications. Two set of treatments consisted of weed-infested and weed-free periods were used. At the first set of treatments, weeds compete with black seed until 0, 14, 28, 42, 56 and 70 day after emergence (weed-infested periods). At the second set, plots were kept free of weeds until the mentioned stage (weed-free periods). The result showed that weed infestation and weed free periods significantly affected grain, biological and oil yields of black seed. In addition, reduction in grain, biological and oil yields in which caused by the increased length of the weed-infested and the decreased length of weed-free periods, was accompanied by simultaneous reduction in number of lateral branch and follicle per plant, number of seed per follicle, seed weight per follicle, 1000- seed weight and harvest index. According to 2.5, 5 and 10% acceptable oil yield loss, onset of critical period in black seed was recorded 12, 15 and 20 days after emergence (equal to 100.77, 125.02 and 168.49 growing degree days), respectively. In addition, based on above mentioned oil yield loss, the end of critical period of weed control was determined 76, 74 and 70 days after emergence (equal to 1000.50, 955.02 and 877 growing degree days). Significant reducing in grain, biological and oil yields of black seed can be indicating weak competitiveness of this medicinal plant with its relative weed populations.