انگاره زبان‌شناختي نگارش و گزينش خبر: رويكرد تحليل گفتمان انتقادي

The Linguistic Model of News Composition and Selection: A Critical Discourse Analysis

اگرچه از ديرباز زبان‌شناسي به خبر، به‌عنوان گونه‌اي از متن، توجه ويژه‌‌اي داشته، بيشتر پژوهش‌هاي اين حوزه بر تحليل صرف متون خبري و شناسايي ويژگي‌هاي زباني آن‌ها تمركز يافته و توجه زبان‌شناسان و محققان علوم رسانه بيشتر به تعيين مجموعه‌اي از ملاك‌هاي گزينش خبر يا «ارزش‌هاي خبري» و ارايه فهرست‌هاي مختلف از اين معيارهاي گزينش معطوف بوده است. مقاله حاضر بر آن است تا به اين پرسش‌ها پاسخ دهد: چگونه مي‌توان فرايند نگارش و گزينش خبر را در قالب يك انگاره منسجم توصيف كرد؟ ملاك‌ها و به‌اصطلاح مرسوم ارزش‌هاي خبري زباني كدام‌اند؟ و رابطه اين ملاك‌ها با ديگر عوامل نگارش و گزينش خبر چگونه است؟ هدف اين پژوهش، شناسايي و معرفي انگاره زبان‌شناختي فرايند نگارش و گزينش خبر است كه در آن مجموعه‌اي از بايسته‌هاي زباني توليد خبر در كنار عوامل غير‌زباني، ازجمله ملاك‌هاي اجتماعي، اقتصادي و حرفه‌اي، بازبيني و ارايه مي‌شود. پژوهش حاضر به شيوه توصيفي و تحليلي و با اتكا به داده‌هاي ميداني از‌جمله مصاحبه هدفمند با خبرنگاران فعال در عرصه مطبوعات و خبرگزاري‌ها انجام شده است. اين پژوهش ضمن معرفي اصول چهارگانه گرايس به‌عنوان معيارهاي نگارش متن خبري، انگاره‌اي چندسطحي از فرايند توليد خبر را معرفي مي‌كند كه مبتني بر دستاوردهاي زبان‌شناختي، به‌ويژه تحليل گفتمان انتقادي است و به نقش عوامل كلان‌ساختي از‌جمله ايديولوژي ، روابط قدرت و رقابت در شكل‌دهي به گفتمان خبري نيز مي‌پردازد.

Although linguists have been studying the “News” as a type of text for a long period of time, the researches have been mainly of the product-oriented types, which purely analyze the news texts and their linguistic characteristics. Linguists and media researchers have been mainly keen to determine sets of criteria known as “News Values” so far, and the result is various lists of media and linguistic news selection norms. The goal of this article is finding answer for the following questions: How news production process can be orchestrated in a linguistic model? What are the linguistic news values? and How these linguistic values correlate with other selection criteria? In addition to revisiting the theoretical notion of “News Values” and introducing the “Grice Maxims” as the linguistic criteria of news composition, this paper, as a descriptive analytical study based on field work, also represents the multi-level model of news composition and selection based on linguistically oriented findings. The mentioned model not only determines and explains different levels of news composition and selection process from the event to the news, but also puts the role of macro-structural elements of news discourse production such as ideology, relations of power and composition in the center of attention.