نقش عوامل معنوي در معرفت با تكيه بر قوه وهم از نگاه ملاصدرا

The Role of Celestial Factors in Knowledge Based onEstimative faculty From Molla Sadra’s Perspective

نوشتار حاضر، بر اساس تحليل آراي ملاصدرا و طرح مباحثي چون چيستي وهم و چرايي تاثير آن در ايجاد خطاي ذهن، نشان مي‌دهد كه از ديد صدرا، انسان انديشنده محض نيست و باورهاي انسان را نبايد مطلقاً از مقوله افعال ارادي او دانست. به عبارت ديگر، در تحقّق باورهاي انسان، عوامل معنوي نيز ـ كه فراتر از امور طبيعي بوده و براي انسان ملموس نيستند، اما پيوسته در تعامل با انسان‌اند ـ نقش مهمي ايفا مي‌كنند. ملاصدرا، اين تاثير را به هنگام بحث درباره قوه وهم، به دقّت مطرح كرده است. اين در حالي است كه فيلسوفان بزرگ ديگري چون ابن سينا و سهروردي نيز، همانند ملاصدرا، منشا خطاي ذهن يا به عبارتي نفوذ شيطان در انسان را از طريق قوّه واهمه تصوير كرده‌اند.

Non epistemic agents which influence human knowledge have been discussed by thinkers and philosophers among the history of rational thoughts in west and east. Nowadays this problem is alive and posed by many. This Idea is based on the assumption that existence of knowledge is not confined on humans will alone but follows many factors one of which is immaterial and celestial realities. Moslem philosophers such as Mollasadra, Ibn Sina and Sohravardi, believe that not only the human knowledge but all the errors originate in immaterials too. According to MollaSadra, some agents above which is Satan, thorough a certain process, affect the estimative faculty of human being. This paper shows analytically and descriptively the very process in Sadras view and emphasizes Satans impression (non-physical existence) on human soul which leads to errors.