مساله جبر و اختيار در انديشه مولانا

The problem of freewill and determinism in Moulana’s thought

يكي از پيچيده‌ترين مسايل فلسفي و كلامي، مساله جبر است و اختيار. اين مساله هرگاه با مسايلي ديگر چون «جبر و تفويض»، «خير و شر»، «حق و تكليف» و نظاير آن‌ها گره بخورد، پيچيده‌تر مي‌شود. مولانا در خلال مثنوي و ديوان شمس تبريزي اين مساله غامض را با چاشني انديشه چاره‌جوي و ذوق سرشار خود شكافته و هرچند پاسخي روشن براي آن نيافته، ليكن به‌تر از هر متكلمي در اين عرصه پر تزاحم ظاهر شده است. اين مقاله، نظري و گذري است بر اين مساله، با توجه به نگرش مولانا جلال‌الدين محمد بلخي.

One of the most complicated philosophical questions is the question of free will and determinism. Knotted which such issues as < Jabr and tafviz > , < good and evil > , < Haqq and duty > and so forth the matter gets further complicated.Moulana has addressed this intricate question frequently in different contexts inMasnavi and Divan Shams and has artistically delvedthe problem with his utmost talent and innovative mind. Although he has not provided a clear answer to the problem however he has appeared better than any poet in this difficult arena. This article, traces Moulana’s perspective in this regard.