توحيد افعالي از ديدگاه ملّاصدرا

Unity of the Divine Acts from Mullah Sadraʹʹs Viewpoint

توحيد در ابعاد مختلف آن، از جمله توحيد افعالي، محور تمام آموزه‏هاي اسلامي است. در اين نوشتار تلاش شده است ديدگاه ملّاملّاصدرا در اين موضوع مورد دقت و بررسي قرار گيرد. اين پژوهش به شيوه توصيفي ـ تحليلي با مراجعه به كتاب‏هاي ايشان، انجام گرفته است. هدف از اين پژوهش آشنايي با نوآوري‏هاي ملّاصدرا در تبيين آموزه مهم توحيد افعالي است. ملّاصدرا اگرچه در مواردي مانند ساير حكما از رابطه طولي بين موجودات و خداوند سخن گفته است، اما بيشتر با نگاه برگرفته از عرفان نظري، درصدد ارايه تبيين‏هاي دقيق‏تر از رابطه توحيد افعالي با اسباب و مسببات و اختيار انسان است. او معتقد است: همان‏گونه كه وجود فرد به طور حقيقي به خود او منسوب است، يكي از شيون حق متعال نيز مي‏باشد. بنابراين، علم، اراده، افعال و همه آنچه از فرد صادر مي‏شود، نيز به طور حقيقي منسوب به خداوند است. در نتيجه، فعل انسان، به صورت اعلي و اشرف و به صورت لايق ذات احديت، يكي از افعال خداوند است.

Monotheism in its all different dimensions, including Unity of Divine Acts, is central to all Islamic doctrines. The present paper tries to study and scrutinize Mullah Sadraʹs view on this issue by referring to his works through using a descriptive- analytical method. The aim of this article is to explore Mullah ?adr?’s innovations in expounding the important doctrine of Unity of Divine Acts. Although Mullah Sadra, like other philosophers, talks about a longitudinal relationship between God and creatures in some cases, he tries to offer a more precise explanation of the relationship of Unity of Divine Acts with manʹs free will and causes on the basis of theoretical mysticism. He believes that just as individualʹs existence is really attributed to the very individual it is also one of the Most High Godʹs affairs. Therefore, knowledge, will, acts and all that an individual earns is really attributed to God. As a result, manʹs act in its highest and noblest form which is appropriate for the Essence of Divine Unity is among Godʹs acts.