اثر كاهش مصرف آب و كاربرد كود پتاسيم بر عملكرد دانه، اجزاي عملكرد و حركت خمش برنج (Oryza sativa L.) رقم طارم محلي

Effects of water deficit and potassium fertilizer application on the grain yield, yield components and bending moment of rice (Oryza sativa L.) var. Tarom Mahalli

به منظور بررسي اثر كاهش مصرف آب در مراحل مختلف رشد و كاربرد كود پتاسيم بر عملكرد دانه، اجزاي وابسته به آن و حركت خمش برنج‌ رقم طارم محلي، آزمايشي به صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه‌اي واقع در شهرستان نور طي سال 1388 اجرا شد‌. كاهش مصرف آب (قطع آبياري) به مدت 15 روز در چهار مرحله‌ي ابتدا، اواسط و انتهاي پنجه‌زني (آغازه گل آذين) و مرحله خوشه‌دهي كامل به عنوان عامل اصلي و مقادير شاهد (صفر)، 30، 60 و 90 كيلوگرم پتاسيم خالص در هكتار از منبع كلرور پتاسيم به عنوان عامل فرعي بود كه در دو مرحله و به ميزان 50 درصد قبل از نشاكاري و 50 درصد در زمان تشكيل اولين جوانه خوشه در غلاف مصرف شد. نتايج نشان داد كه قطع آبياري در مرحله‌ي خوشه‌دهي كامل موجب كاهش معني‌دار تعداد پنجه در كپه، تعداد پنجه بارور، تعداد خوشه در متر مربع، وزن هزار دانه و در نتيجه افت شديد عملكرد دانه (50/489 گرم در متر مربع) گرديد. حداكثر تعداد خوشه در متر مربع، عملكرد دانه (20/540 گرم در متر مربع) و عملكرد بيولوژيك (1329 گرم در متر مربع) با قطع آبياري در مرحله اواسط پنجه‌زني حاصل شد. با افزايش كاربرد پتاسيم در مقايسه با تيمار شاهد طول خوشه، تعداد خوشه در متر مربع، وزن هزار دانه و در نتيجه عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك و شاخص برداشت به ترتيب به نسبت 48/10، 81/12، 28/5، 39/16، 06/6 و 10 درصد روند افزايشي داشتند، ولي ارتفاع گياه و حركت خمش ميانگره 4 به ميزان 33/1 و 49/8 درصد كاهش نشان دادند. اثر متقابل قطع آبياري و پتاسيم به جز ارتفاع گياه، روي هيچ يك از صفات مورد اندازه‌گيري معني‌دار نبود. بيشترين ارتفاع گياه تحت اثر متقابل قطع آبياري در مرحله اواسط پنجه‌زني و تيمار شاهد مشاهده شد. بنابراين، برنج در مرحله خوشه‌دهي كامل به قطع آبياري بسيار حساس است، زيرا قطع آبياري باعث كاهش عملكرد دانه و اجزاي عملكرد آن شد.

In order to investigate the effects of water deficit at different growth stages of rice and potassium application on yield, yield components and bending moment of rice a split plot field experiment was carried out based on a randomized complete block design with three replications at Nour city in 2009. The main plots were irrigation halting at four levels including irrigation halting at the initiation, middle and end of tillering and at full heading stages, and sub plots were potassium application at four levels including 0, 30, 60 and 90 kg K.h-1. The results showed that irrigation halting at full heading stage decreased significantly tiller numbers per hill, fertile tillers per hill, panicle numbers per m2, 1000 grain weight and grain yield (489.50 g.m-2). The highest number of panicles per m2, grain yield (540.20 g.m-2) and biological yield (1329 g.m-2) were obtained when irrigation halting at the middle tillering stage was used. By increasing potassium application, traits like panicle length, panicle number per m2, 1000 grain weight and grain yield, biological yield and harvest index were rised by 10.48, 12.81, 5.28, 16.39, 6.06 and 10%, respectively. Whereas, plant height and fourth inter node bending moment had been decreased 1.33 and 8.49%, respectively. Except the plant height, other traits were not significant for the interaction effects of irrigation halting and potassium rates. The maximum plant height was observed for the interaction effect of middle tillering stage and control (0 kg K.ha-1). Therefore, at the full heading stage, rice is very sensitive to irrigation halting because of decreasing grain yield and yield component.