نقش عقل در فهم آيات قرآن (مقايسه دو ديدگاه ملاصدرا و احسايي)

Function of Reason in Understanding of the Qur’anic Verses:

در زمينه امكان كاربرد عقل در عرصه فهم وحي هر كدام از دو انديشمند چه ديدگاهي دارند؟ چه تفاوتي ميان رويكرد ملاصدرا و احسايي نسبت به حدود شناختي عقل در فهم قرآن وجود دارد؟ در ميان انديشمندان مسلمان، صدرالمتالهين و احسايي از جمله كساني هستند كه رويكرد ويژه‌اي به حدود شناختي عقل در فهم قرآن به عنوان متني وحياني دارند. از شرايط اختصاصي صدرا در زمينه تاويل، اين است كه استنباط و استقلال در فهم آيات مجاز است اما احسايي، عدم تعارض تاويل با فهم عرفي از ظاهر آيات و روايات را شرط درستي تاويل مي‌داند. صدرالمتالهين وجود حجت دروني را سبب رشد تعقل و مانع تقليد، وقوف بر ظاهر الفاظ قرآن و جمود بر نظر مفسران پيشين مي‌داند، و بدون اصول عقلي درون شريعت را نمي‌بيند اما احسايي هيچ استقلالي را براي عقل نپذيرفته و ورود عقل به دين را اجازه نمي‌دهد. در تفكر احسايي، دلايل عقلي جايي‌‌‌‌‌‌‌ براي تشخيص و فهم روايات ندارد. ملاصدرا تعقل را در فهم آيات و احاديث ضروري مي‌شمارد؛ زيرا فهم بسياري از روايات بدون عقلانيت و تفكر فلسفي دشوار است. احسايي برخلاف صدرا، در مسايل اعتقادي و ايماني كه ميدان تحرك برهان‌هاي عقلاني است، نگاهي احتياط‌آميز داشته، و مخالف هر گونه استناد به استدلال‌هاي عقل بشري است. او مستند عقايد خود را تنها قرآن و ظاهر روايات قرار داده است. احسايي با نگاه تفريطي به عقل، به تفسير متحجرانه از دين روي مي‌آورد. انديشه ايستاي او با حصار احتياط، دين را از صحنه زندگي بيرون مي‌راند.

Among Muslim thinkers, MullaSadra and Ahsai are two important figures who have specific approach to the cognitive extents of the wisdom in understanding of the Qur’an as a revealed text. One of the consecrate conditions of MullaSadra view about Ta’vil; is that from his point of view independent comprehension of Qur’anic Verses is permissible; but Ahsai believes that Ta’vil should not be contradictory with common apprehension of Qur’anic Verses as well as Traditions. Moreover, Sadra believe that internal authority can help to reason’s intergrowth and prevent it from imitation and solidity. So, he never considers religion without rational principles. But Ahsai in no way believe in independency of the wisdom, and maintain that understanding of the religion by intellectual reasons, independently, is not allowed.So, MullaSadra takes reason as a necessary means for understanding of Qur’an and Traditions. Whiles Ahsai, is more conservative in this respect and oppose with any form of relying on the argumentations of human intellect.