آيروني و كاركرد آن در دستگاه فكري ناصرخسرو

Irony & Its Application in Intellectual System of Naser Khosrow

اين پژوهش با رويكرد سبك شناسي تكويني، به شيوه‌اي توصيفي- تحليلي تلاش كرده است به اين دو پرسش بنيادين پاسخ دهد كه سبك شخصي ناصرخسرو در پردازش به موضوعات مورد نظر و ايجاد همگوني ساختاري (بين صورت و معنا) بر كدام صنعت ادبي استوار است؟ و دُديگر، پربسامدترين نوع آن در اشعار ناصرخسرو كدام است و چرا؟ بنا بر نتايج اين تحقيق، عمده‌ترين حلقه اين تناسب ساختاري(پيوند بين صورت و محتوا) و برجسته‌ترين ويژگي سبكي شعر ناصرخسرو، گزينش زبان آيرونيك و گستره كاربرد آن در سطوح عمودي و افقي اشعار است. گستره پربسامد صنعت آيروني كه ميتوان آن را عنصري بلاغي و سبك ساز مبين تقابل ميان ظاهر و واقعيت در كلام و بيان غيرمستقيم مفاهيم تعريف كرد و كاربست انواع مختلف آن -كه به تناسب موضوع و مخاطب در سطح كلمه و كلام يافت ميشود- حكايت از توانمندي كم‌نظير ناصرخسرو در ايجاد هماهنگي ميان زبان و معنا دارد. چنانكه بسامد آيروني واژگاني يا كلامي در كنار آيروني سقراطي در ديوان اشعارش، نمودار رويكرد هدفمند ناصرخسرو در استفاده از ظرفيتهاي زبان آيرونيك براي القاي عقايد و ترويج و تبيين انديشه‌هاي كلامي مذهب اسماعيليه دارد.

This research with the approach of developmental stylistics, in a descriptive - analytical way tried to answer to these two fundamental questions that personal style of Naser Khosrow in processing to mentioned subjects and creating structural homogeneity (between form and meaning) is based on which literary figure of speeches? And what is the most high frequency type in Naser Khosrow poems and why? As per results of this research, the major ring of this structural suitability (the association between the form and content) and the most prominent stylistic feature of Naser Khosrow’s poem are selecting ironic language and the scope of its application in vertical and horizontal levels of poems. A high frequency range of irony figure of speech which may be defined as a rhetorical element and style-maker is expression of corresponding among appearance and reality in discourse and indirect expression of concepts and application of its different types which find in word and discourse in proportion of subject and audience, said the unique capability of Naser Khosrow in coordination between language and meaning. Whereas, lexical or verbal irony frequency along with Socratic irony in his poems is visible targeted approach of Naser Khosrow in using ironic language capacities for inducing ideas, promoting and explaining verbal thoughts of the Ismailia religion.