در ماهيت اَلَم و آيا اَلَم، شر بالذّات است يا شر بالعرض؟

On Nature of Pain and that is It Evil by Itself or by Accident?

يكي از پاسخ‌هايي كه فيلسوفان مسلمان به معضلي كه در فلسفه دين به معضل شرور (مساله شرور) معروف است داده‌اند اين است كه « شرور يا اموري عدمي‌اند كه شر بالذّات‌اند- مانند ظلمت، فقر، جهل، مرگ و... ـ و يا اموري وجودي‌‌اند كه شر بالعرض‌اند يعني به خوديِ خود شر نيستند بلكه در تحليل نهايي و عقلي از آن جهت شر محسوب مي‌شوند كه به امور عدمي (شرور بالذّات) منجر مي‌شوند- مانند زلزله، طوفان،ميكرب، سيل و... اما چون امور عدمي، علت ندارند پس شرور را نمي‌توان به خالق منتسب كرد». اما يكي از مصاديق شرور، «اَلَم» است كه درباره ماهيت آن (يعني وجودي يا عدمي بودن آن) و اين كه آيا اَلَم شر بالذّات است يا بالعرض، اختلاف نظر وجود دارد و بسياري از متفكران مسلمان آن را نقضي بر پاسخ بالا تلقي كرده‌اند. هدف كلي اين مقاله دو چيز است: بررسي ماهيت اَلَم با تكيه بر نقد و بررسي نظريه‌ خاص ملّا صدرا در اين مورد و پاسخ به اين پرسش كه آيا اَلَم، شر بالذّات است يا بالعرض؟ و طرح نظر خاص نگارنده مبني بر اين كه هيچ يك از شرور عدمي، شر بالذّات نيستند و همگي شر بالعرض‌اند و فقط يك شر بالذّات وجود دارد كه همان اَلَم است و آن هم امري وجودي است نه عدمي.

One of the muslim philosophersʹ solutions for the problem of evil is that " a) It is privation of an entity; then it is evil by itself, such as: darkness , poverty,ignorance and etc. b) evil is of two kinds:It is an entity ; then it is evil by accident, that is, it is evil because it redounds to "a", such as : earthquake, storm, microbe and etc. But as non-entities have no cause, So evils are not created by God and ascribed to Him." But one of the evils is "pain" and its nature ( i.e whether is it an entity or non- entity? ) and that " is it evil by itself or by accident? " has been disputable among philosophers and theologians. some of muslim thinkers have regarded it as contradictory to above solution.The aim of this article is : I.Survey of nature of pain - specially critique of Molla-sadra,s doctrine about this – and response to this question that " is pain evil by itself or by accident?" II. Presentation of my point of view about evils and pain : none of the evils are eviles by itself but contrary, all of them are evils by accident and there is only one evil by itself, that is pain, since the other evils are evils as such, because they redound to pain and likewise it is an entity not mere privation.