ويژگي‌هايي از زيست‌شناسي شپشك Parlatoria crypta روي گياه گازرخ (Moringa peregrina) در استان سيستان و بلوچستان

گازرخ (Moringa peregrina Fiori) درختي است كه در رشته‌كوه‌هاي مكران در بلوچستان و بشاگرد در استان هرمزگان در شرايط بسيار سخت آب و هوايي مي‌رويد. عمده مناطق انتشار اين گونه گياه به صورت طبيعي كوه‌هاي بشاگرد، نيكشهر تا جنوب جازموريان مي‌باشد. اين گياه نسبت به بي‌آبي مقاومت فوق‌العاده‌اي دارد، به طوري كه در سال‌هاي متوالي كه حتي يك قطره باران در اين مناطق نباريده به حيات خود ادامه داده‌است. مهمترين عامل زنده‌ماني اين گونه سيستم ريشه و نوع سنگ بستري است كه در اين مناطق گسترش دارد. اين گونه در سال 1372 براي اولين بار توسط دكتر جوانشير وارد فلور گياهي ايران شد ولي حضور آن در كشورهاي حاشيه خليج فارس، عربستان سعودي و فلسطين اشغالي نيز گزارش شده‌است. اين مطالعه در رويشگاه‌هاي اصلي اين گونه درختي در ايران، در دو استان هرمزگان و سيستان و بلوچستان و در دو منطقه (عرصه و نهالستان) و در دو مرحله (طبيعت و آزمايشگاه) انجام شد. در ابتدا با عزيمت به رويشگاه‌هاي اين گونه درختي در استان‌هاي هرمزگان و سيستان و بلوچستان اين درختان از نظر آلودگي به آفات و بيماري‌ها مورد بازديد قرار گرفتند. سپس براساس نمونه‌برداريهايي كه طي سال‌هاي 1388-1386 در رويشگاه‌هاي مختلف آن در دو استان سيستان و بلوچستان و هرمزگان و از قسمتهاي مختلف اين گياه انجام گرديد، فقط حشره‌اي از خانواده Diaspididae بنام Parlatoria crypta (Mckenzie, 1943) در منطقه رويشگاه دوراهي چانف (Chanf) از روي گياه مذكور جمع‌آوري گرديد. در اوايل ارديبهشت‌ماه سپرهاي افراد نر و ماده و نيز حشرات كامل تازه ظاهر شده در طبيعت مشاهده گرديد. اين حشره آفتي است پلي‌فاژ و ميزبان‌هاي متعددي براي آن در جنوب كشور گزارش شده‌است. با توجه به اين كه در منطقه مورد بررسي و نيز ساير مناطق تنها يك پايه آلودگي شديدي به آفت داشت، بنظر مي‌رسد بين پايه‌هاي گازرخ تفاوت‌هايي از نظر مقاومت به حشره وجود داشته باشد. بنابراين نظر به محدوديت و خاص بودن رويشگاه‌هاي گياه و پايه‌هاي طبيعي گازرخ و اهتمامي كه از سوي بخش اجرا براي افزايش سطح جنگل‌كاري منطقه با اين گونه گياهي به دليل ويژگي‌هاي منحصر به فرد آن وجود دارد، انتخاب پايه‌هاي حساس به اين حشره براي جنگل‌كاري خطر طغيان آن را در كشت‌هاي وسيع افزايش خواهد داد.

Moringa peregrina Fiori was first cited in Iranian flora in 1993 by late Dr. Javanshir. Its presence has also been reported in Persian Gulf states, Saudi Arabia and occupied Palestine. Moringa is a tree species which grows over rough train of Makran and Bashagerd mount ranges respectively in Baloochestan and Hormozgan Provinces. Major maturely distributed areas of the species include Bashagerd mount in Nikshahr through south Jazmorian. The species does have strange tolerance against lack of water. In a way, it can afford survive for years in the absence of a drop of rain. Plants root system as well as the specific bed rocks of the growing areas are the most important factors affecting the Moringaʹs survival. Based on the two years sampling and research results, there was not any specific insect, fungi or bacteria associated with Moringa tree. Sampling procedures conducted on the different parts of the plant collected in Sistan and Baloochestan and Hormozgan Provinces revealed only a single species of scale insect from Chanoof area. The species was identified as Parlatoria crypta of Diaspididae family. This is a polyphagaus insect with a wide range of hosts in southern Iran.