بررسي روابط دولت‌هاي شيعي در قرن چهارم هجري

A Review of Relations among Shiite States in the Fourth Century (ʹʹAHʹʹ)

پس از تشكيل اولين دولت شيعي، يعني علويان طبرستان در ايران در قرن سوم هجري، دولت‌هاي بزرگ شيعي ديگري، همچون آل‌بويه، و فاطميان و آل‌حمدان در قرن چهارم هجري شكل گرفت. اين دولت‌ها، در گسترش تعاليم شيعه اماميه، اسماعيليه و گسترش فرهنگ و تمدن اسلامي، به خصوص آشكار كردن مظاهر شيعه در ايران، عراق و شمال افريقا نقش غيرقابل انكاري ايفا كردند. در عين حال، اين دولت‌ها با اينكه معاصر دولت عباسي بودند كه در اوج ضعف خود بود، ولي هرگز نتوانستند امپراطوري بزرگ شيعي را به وجود آورند و همواره براي گسترش قلمرو خود با يكديگر در رقابت و نزاع بودند. گرچه مي‌توان در منابع تاريخي از تعامل اندك آنان سخن راند، اين مقاله با رويكرد تحليل اسنادي، به تفصيل به روابط دولت‌هاي شيعي قرن چهارم هجري پرداخته است.

After the establishment of the first Shiite state in Iran in the third century (ʹAHʹ), i.e., the Alawids in Tabarestan, other great Shiite states like Buyids, Fatimids, and Hamdanids came to existence in the fourth century (ʹAHʹ). The role which these states played in spreading the Twelversʹ and Ismaʹilidsʹ beliefs and Islamic culture and civilization, especially introducing the Shiite symbols in Iran, is undeniable. However, these states could not establish a great Shiite empire although they witnessed the ʹAbbasids’ terminal decline. They always fought and competed against each other and their main concern was to expand their dominion. Although historical sources talk about the interaction between them, the present paper discusses in detail the relations among Shiite states in fourth century (ʹAHʹ), using an approach based on documentary analysis.