اسلام و نظريه پايان تاريخ

Islam and the Theory of the End of History

فرجام تاريخ چه خواهد بود؛ آيا بشر به سوي كمال گام برمي‌دارد، يا اينكه انحطاط را تجربه مي‌كند؟ در اين زمينه، دو ديدگاه كلان در فلسفه سياسي و اجتماعي غرب وجود دارد: يكي، ديدگاه تكامل‌گرايان، كه فرآيند تاريخ را رو به پيشرفت و بهبودي مي‌دانند، همانند هگل، فيلسوف قرن هجدهم و نوزدهم ميلادي كه نظريه دولت كمال اخلاقي را مطرح مي‌كند. ديگري، ديدگاه ضدتكامل‌گرايان، كه تاريخ بشر را رو به قهقرا مي‌دانند، همانند، ادموند برك، فيلسوف محافظه‌كار قرن هجدهم ميلادي كه نظريه بازگشت به سنت را پيشنهاد مي‌كند. فوكوياما در نظريه پايان تاريخ، ادعا مي‌كند كه با فروپاشي نظام كمونيسم، آموزه ليبرال دموكراسي عالم‌گير خواهد شد. نظريه‌هاي تكامل‌گرايي، فلسفه سياسي و اجتماعي غرب، يعني نظريه پايان تاريخ فوكوياما را بررسي و نقد مي‌كند. در اين مقاله با استفاده از روش تحليل محتواي كيفي، نظريه پايان تاريخ فوكوياما از منظر يكي از برجسته‌ترين ديدگاه‌هاي تكامل‌گرايي اسلامي، يعني آموزه شيعي مهدويت، به چالش كشيده شده و در پايان، چارچوبي بديل، يعني نظريه حاكميت جهاني اسلام، مطرح شده است.

How will the history end? Is man moving towards perfection, or toward his downfall? In response to these questions, we notice two general views in western sociopolitical philosophy: the first is of the perfectionists including Hegel, one of the philosophers of the eighteenth and nineteenth century, who proposed the state of moral perfection. Perfectionists believe that history is moving towards progress and advancement. The second is of the anti-perfectionists including Edmond Burke, one of the eighteenth century’s conservative philosophers, who proposed the theory of the return to tradition. Anti-perfectionists believe that manʹs history is in retreat. This theory investigates and criticizes the perfectionism of western sociopolitical philosophy, that is, Fukuyamaʹs theory about the end of history. In his theory, Fukuyama claims that the doctrine of liberal democracy will dominate the world after the decline of communism. The present paper which criticizes Fukuyamaʹs theory in the light of the prominent view of Islamic perfectionists, represented in the doctrine of Shiite Mahdism, uses a qualitative conceptual analysis. Finally, it provides a unique framework, stressing on Islamʹs governance of the world as a substitute for this theory.