حلّ معضل نسبيّت گرايي اخلاقي در فلسفه كانت و ملّاصدرا

Kant and Mulla Sadra’s Solution to the problem of Moral Relativism

مطالعه جوامع گوناگون نشان مي دهد كه كردارهاي اخلاقي انسان بسته به تفاوت‌هاي فردي و اجتماعي، و بسته به تغيير و تحوّلات انسان متفاوت بوده است. وجود تفاوت هاي فردي، اجتماعي، و تنوّع نيازهاي انسان در گذر زمان، اين مسيله را مطرح ساخته است كه آيا اخلاق امري نسبي است يا مطلق؟ با اين‌كه كانت و ملّاصدرا به دو منظومه فكريِ متفاوت وابسته اند، هر دو در حلّ اين مسيله دغدغه مشتركي دارند. اين دو فيلسوف با ابتناي اخلاق بر «عقل عملي» تلاش مي كنند تا جهان شمولي و جاودانگي انسان را اثبات كرده و اخلاق را از خطر نسبيّت برهانند. نزد كانت «قانون اخلاق» و «عقلانيّت عمليِ محض» انسان از ويژگي كلّيّت و همگاني بودن برخوردار است. و انسان با عضويت در «جهان معقول» و «مطلق خواهي فطريِ» خود، جاودانه مي شود. از نظر ملّاصدرا انسان «كَون جامعي» است كه در مرتبه نظر، حقايق كلّي و در مرتبه عمل، جزييّات فعل را ادراك مي كند. همچنين بر اساس اصل «تجرّد خيال» و «وحدت شخصي نفس»، انسان و ملكات نفساني از بقا و جاودانگي برخوردار مي‌گردند. در اين مقاله قصد داريم با روش تطبيقي همراه با تحليل مبانيِ اين دو فيلسوف، راهكاري براي نسبيّت گراييِ اخلاقي جستجو كنيم

Moral relativism is the philosophical theory that morality is relative that different moral truths hold for different individuls or different societies. Individual and social differences and variety of needs in different ages has posed this question whether morality is relative or absolute? Although Kant and Mulla Sadra belong to different reflective systems but both have common problems in this topic. Both have founded moral laws upon "practical reason" to deliver them from relativism risk. In Kant, "moral law" and "pure practical reason" have universality, and human as "pure intelligence" and "tendency toward highest good" becomes eternal. In Mulla Sadra, human is a "comprehensive reality" that comprehends universal realities in speculative sphere and particular acts in practical sphere. Also on the basis of "Imagination immateriality" and "individual unity of soul", human and soul habits are eternal. In this article we critically analyze and compare viewpoints of Kant and Mulla Sadra about the problem of moral relativism.