ارزيابي اقدامات آبخيزداري با استفاده از برنامه WOCATدر حوزه آبخيز دژكرد استان فارس

Evaluation of Watershed Measures with WOCAT Program in Dejkord Basin

عدم استفاده از يك روش استاندارد در ارزيابي اقدامات آبخيزداري در ايران سبب گرديده تا نتوان نتايج حاصل از ارزيابي اقدامات متنوع آبخيزداري را مقايسه و نتيجه گيري نمود. اين تحقيق در نظر دارد تا نتايج كاربرد برنامه استاندارد WOCAT در ارزيابي فن آوري هاي انجام شده در عرصه حوضه آبخيز دژكرد در استان فارس را ارايه نمايد. اين برنامه اطلاعات كاملي از ويژگي هاي فيزيكي آبخيز، اقدامات بكار رفته، محيط انساني، نگهداري اقدامات و مشكلات موجود را تهيه مي كند. نتايج اين تحقيق نشان مي دهد كه با ايجاد تعاوني آبخيزداري و اجراي فن آوري هاي متنوع حفاظت آب و خاك، نظير كشت درختان مثمر بادام و سيب به جاي ديم گندم و جو بر روي تپه هاي با شيب 8 تا 30 درصد، كنترل انواع فرسايش با روش هاي بيولوژيك و سازه اي وهم چنين توانمند سازي مردم روستايي از سال 1377، پروژه آبخيزداري از موفقيت قابل قبولي برخوردار شده است. اولين نشان موفقيت اين پروژه، كاهش قابل ملاحظه رواناب سطحي و فرسايش خاك مي باشد. با اجراي اين فن آوري ها، عرصه اي به وسعت 15000 هكتار از اراضي تخريبي منابع ملي با كشت ديم گندم و جو تبديل به باغ ديم و آبي بادام (10000 هكتار) و سيب (5000 هكتار) گرديده است. براي اجرا و مديريت اين فن آوري ها يك تعاوني آبخيزداري با 8000 عضو تشكيل شده است. نسبت سود به هزينه پس از اجراي اين فن آوري ها معادل 2/5 و نسبت درآمد حاصل از فن آوري جديد (كشت درختان مثمر) به فن آوري قبلي (كاشت گندم و جو ديم) معادل 15 برابر است. از آثار ديگر اين پروژه، معكوس شدن روند مهاجرت و برگشت بسياري از جوانان بومي به منطقه بوده است. موفقيت اين پروژه، سبب ترويج فن آوري هاي بكار رفته براي بسياري از سكنه آبخيزهاي مجاور گرديده است. از آخرين موفقيت هاي اين پروژه، حمايت مردم از شهرداري منطقه براي مديريت پايدار روستا و شهر است. فراهم بودن بستر اطلاعاتي دقيق و مفصل سبب گرديد تا كاربرد برنامه جهاني بررسي فن آوري هاي حفاظت آب و خاك با سهولت بيشتري صورت گيرد و بتوان موفقيت فن آوري هاي متنوع به كار رفته در پروژه آبخيزداري دژكرد را بررسي و مطرح نمود. لذا توصيه مي گردد تا اطلاعات مورد نياز اين برنامه در مطالعات سطوح مختلف آبخيزداري و آب و خاك وزارت جهاد كشاورزي گنجانده شود تا بتوان به ارزيابي اقدامات اجرا شده در سطح آبخيز هاي ايران پرداخت و به دليل استفاده از يك روش استاندارد مي توان مقايسه آن ها را به خوبي انجام داد.

Lack of using a standard method for the evaluation of watershed management measures in Iran did not provide a base for comparing the results of various applied technologies in the watershed management. This study introduces the results of applying WOCAT programme for the assessment of bio – mechanical alternatives, which have been done in DEJKORD region in the Duroodzan watershed, northwest of Fars Province. This programme provides a complete data set of physical characteristics of the watershed, applied measures, human environment, maintenance and problems. The results of this research indicate that the creation of the Watershed union and the implementation of various technologies of soil and water conservation, such as the plantation of almond and apple trees on the countor lines instead of annual rainfeed crops such as wheat and barley on hills with 8 to 30% slope, control of erosion with various biological and mechanical methods, and capacity building of the rural people in 1377, are the most dominant causes of the success of the Watershed Management project . The first successful sign of this project is the significant reduction of surface runoff and soil erosion. By employing these technologies, 15,000 hectares of the destroyed national resources with the cultivation of wheat and barley, was changed into dry and irrigated Almond (10,000 hectares) and Apple (5000 hectares) gardens. The management and executing of these technologies were carried out by a Watershed Management union composed of 8000 members. The Ratio of B/C after the implementation of these technologies is 5.2 and the ratio of income from the new technologies (cultivation of fruit trees) to the previous one (sowing wheat and barley dry) is 15. The second effect of this project is reversing the trend of migration process from rural to municipal areas. Many young people are now back to the region. The success of this project has caused the extension of the technologies to the neighbor regions. The last success of this project is executing sustainable development for the region. The availability of concise and comprehensive information provided a scientific base for using the application of WOCAT in DEJKORD.