خصوصيات جوانه‌زني و رشد گياهچه ژنوتيپ‌هاي تريتيكاله (Triticale hexaploide Lart) تحت تاثير پتانسيل‌هاي متفاوت ناشي از شوري و خشكي

Germination and Seedling Growth Properties in Triticale (Triticale hexaploide Lart) Genotypes under Effect of Different Water Potential Caused by Salinity and Drought

عدم جوانه‌زني و استقرار ضعيف گياهچه به دليل خشكي، فقدان آب كافي و وجود شوري از مهمترين مشكلات توليد محصولات زراعي در مناطق نيمه خشك از جمله كشور ما مي‌باشد. به همين منظور و جهت ارزيابي پاسخ چهار ژنوتيپ تريتيكاله شامل لاين‌هايET-82-15، ET-82-8، ET-79-17 و رقم Juanillo-92 به پتانسيل‌هاي آب مختلف ناشي از شوري و خشكي و نيز شناخت ميزان تحمل آنها به تنش پتانسيل منفي در مرحله جوانه‌زني و استقرار گياهچه، اين مطالعه در سال 1387 در آزمايشگاه تحقيقات عالي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد به صورت آزمايش فاكتوريل در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. تيمارهاي تنش شوري در 5 سطح شامل صفر، 5/0، 1، 5/1 و 2% محلول NaCl (تقريبا معادل صفر، 8/3-، 5/8-، 6/11- و 8/14- بار) و تيمارهاي تنش خشكي در 6 سطح شامل 50، 100، 150، 200، 250 و 300 گرم PEG 6000 در يك ليتر آب مقطر (تقريبا معادل 5/0-، 48/1-، 95/2-، 91/4-، 36/7- و 3/10- بار) بودند. نتايج نشان داد كه پتانسيل آب منفي ناشي از تيمارهاي شوري و خشكي درصد جوانه‌زني بذور را به طور معني‌داري (001/0 P < ) تحت تاثير قرار داد. با كاهش پتانسيل آب درصد جوانه‌زني كاهش يافت و در پتانسيل آب مساوي تا حدود 7- بار كاهش درصد جوانه‌زني در شرايط خشكي كمتر از شوري بود. رقم Juanillo-92 بيشترين و لاين ET-82-8 كمترين ميزان جوانه‌زني را تحت تاثير تيمارهاي مختلف شوري به خود اختصاص دادند. همچنين با كاهش پتانسيل آب سرعت جوانه‌زني نيز كاهش يافت و در پتانسيل آب مساوي تا 7- بار سرعت جوانه‌زني در شرايط خشكي بيشتر از شوري بود. در پتانسيل‌هاي آب منفي‌تر از 10- بار در تيمار خشكي جوانه‌زني بذور تريتيكاله متوقف شد، در حالي كه اين روند در تيمارهاي شوري تا پتانسيل 15- بار ادامه يافت. تفاوت درصد جوانه‌زني ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه تحت تاثير شرايط شور در سطح احتمال 1% معني‌دار شد، ولي تحت شرايط خشكي اختلاف معني‌داري مشاهده نشد. به طور كلي بر اساس رتبه‌بندي ارقام از نظر مولفه‌هاي اندازه گيري شده به ترتيب مقاومت به شوري رقم Juanillo-92 > ET-82-15 > ET-82-8 < ET-79-17بود. همچنين با وجود مقاومت به خشكي مشابه ارقام، رقم Juanillo-92 مقاومت نسبي بيشتري نسبت به خشكي در اين مرحله نشان داد.

Both poor germination and crop establishment due to water stress and salinity are among the most important limitations for production in semi-arid regions such as Iran. To evaluate the response of four genotypes of triticale (ET-82-15، ET-82-8، ET-79-17 and Juanillo-92) to different water potentials caused by salinity and/or drought and recognizing the germination and seedling establishment, a study was carried out based on factorial completely randomized design with three replications in 2008.Salt treatments consisted of 0, 0.5, 1, 1.5 and 2 percent of NaCl solution(equal to 0, -3.8, -8.5, -11.6, and -14.8 bar, respectively) and drought treatments consisted of 6 levels of 50, 100, 150, 200, 250 and 300 gr PEG per 1 liter distilled water(equal to -0.5, -1.48, -2.95, -4.91, -7.36 and -10.3 bar, respectively). Results showed that negative water potential caused by salinity and drought treatments had significant effect on percentage of germination. With decreasing the water potential, percent of germination was reduced similarly in same water potential until -7 bar, reduction of germination percentage was lower in drought rather than salinity. Cultivar Juanillo-92had the highest and genotype ET-82-8 the lowest germination under drought and salinity conditions. Similarly, rate of germination was reduced with decreasing water potential, and in the same water potential until -7 bar rate of germination in drought condition was higher than salinity. In lower water potential (-10 bar) in drought treatment, seed germination of triticale was halted, while this trend in salinity treatments was continued until -15 bar. Differences between percent of germination in genotypes under salinity at 0.01 % probability level were significant, but under drought stress was not significant. Finally, based on ranking of genotype with measurement characteristics, salinity tolerance was: ET-82-8 < ET-79-17 < ET-82-15 < Juanillo-92.Also, despite of similar drought tolerance of genotypes, cultivar Juanillo-92 was relatively more tolerant to drought under these conditions