طراحي شبكه جاده جنگلي با رعايت مسايل زيست‌محيطي، فني و اقتصادي با استفاده از GIS و AHP(مطالعه موردي: بخش بهاربن جنگل خيرود)

هدف از اين پژوهش ارايه روشي است به‌منظور بهينه‌سازي طراحي شبكه جاده‌هاي جنگلي با در نظر گرفتن معيارهاي زيست‌محيطي، فني و اقتصادي و بهره‌گيري از قابليت‌هاي GIS و AHP، به‌نحوي كه بتوان تعداد بيشتري از اين معيارها را در فرايند طراحي وارد نمود. در اين تحقيق كه در بخش بهاربن جنگل آموزشي- پژوهشي خيرود نوشهر انجام شد، پس از تهيه لايه‌هاي اطلاعاتي مربوط به مشخصه‌هاي زيست‌محيطي موثر در طراحي شبكه جاده جنگلي، 6 گزينه شبكه‌ جاده براساس اصول فني با استفاده از نرم‌افزار ضميمه Pegger‏ طراحي گرديد. پس از طبقه‌بندي و ارزش‌گذاري طبقات داخلي نقشه‌ها، به‌منظور ارزيابي زيست‌محيطي گزينه‌ها از روش مقايسه دو به دو در فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP) استفاده شد. براي تلفيق مشخصه‌ها و محدوديت‌ها با توجه به اهميت آنها از روش ارزيابي چندمعياري (MCE) استفاده گرديد. سپس همه گزينه‌ها در محيط GIS به روشهاي بكموند (Backmond) و زگبادن (Segebaden) مورد ارزيابي فني قرار گرفتند، به‌طوري كه شبكه جاده موجود در منطقه مورد مطالعه نيز به‌عنوان گزينه هفتم مورد ارزيابي قرار گرفت. به اين ترتيب با توجه به محاسبات حاصل از ارزيابي‌هاي به‌عمل آمده (زيست‌محيطي، بكموند و زگبادن)، گزينه 6 كه به‌طور نسبي علاوه بر مطلوبيت زيست‌محيطي از نظر فني نيز داراي مطلوبيت بود، به‌عنوان گزينه نهايي انتخاب و پس از انجام ارزيابي اقتصادي، در نهايت قابليت پياده نمودن آن در عرصه نيز بررسي و تاييد گرديد. حجم زياد اطلاعات در بهينه‌سازي طراحي شبكه جاده‌هاي جنگلي با در نظر گرفتن مسايل زيست‌محيطي، استفاده از قابليت‌هاي GIS و AHP را در راستاي بهبود روشهاي طراحي شبكه جاده‌هاي جنگلي، اجتناب‌ناپذير مي‌نمايد.

The goal of this study is presenting a proper method to improve the planning of forest roads network based on environmental, technical and economical considerations using GIS (Geographical Information System) and AHP (Analytical Hierarchy Process). Six different variants regarding to technical principles of roads network were designed using Pegger (an extension of ArcView software). Inner levels of layers were evaluated and ranked to get a proper environmental evaluation. The parameters were compared in pair-wise comparison in the context of AHP to develop map layers weights. Then weights, factors and constraints were entered to multi criteria evaluation (MCE) module to create final suitability map. All variants were evaluated from a technical stand of view in GIS using Backmond and Segebaden methods. In addition to six variants, in every 3 evaluation, we evaluate exiting plan in the study area as seventh variant. With review the result of environmental and technical evaluations of 7 variants, the variant with lowest total value in MCE with regard to technical principals was determined. This variant was evaluated economically, and then was checked by field reconnaissance. The obtained results showed that using GIS and AHP will improve planning methods.