تاثير عوامل فيزيوگرافي بر خصوصيات كمي و كيفي ذغال‌اخته (Cornus mas L.) در جنگلهاي ارسباران

جنگلهاي ارسباران در شمال غرب كشور و در استان آذربايجان شرقي قرار دارند. مسايل اقتصادي- اجتماعي جنگل‌نشينان تنوع زيستي منحصر به‌فرد اين جنگلها را با تخريب فزاينده‌اي مواجه كرده است. از راهكارهاي اساسي حفظ و بازسازي اين جنگلها جلب مشاركت مردم از طريق آگروفارستري در توليد محصولات فرعي از درختان چندمنظوره همچون ذغال‌اخته است. اين گونه به‌طور طبيعي در جنگلهاي ارسباران وجود داشته و سالانه مقادير قابل‌توجهي ميوه از اين درخت به روشهاي سنتي استحصال مي‌گردد. هدف از اين تحقيق بررسي تاثير شيب، جهت و ارتفاع از سطح دريا بر خصوصيات كمي و كيفي ذغال‌اخته مي‌باشد. بدين منظور 40 قطعه نمونه دايره‌اي‌شكل به مساحت سه آر در جهت‌هاي مختلف جغرافيايي (10 قطعه نمونه در هر جهت) با توجه به حضور قابل توجه پايه‌هاي ذغال‌اخته در توده‌هاي بالغ انتخاب شدند. براساس نتايج اين بررسي در رويشگاه‌هاي ذغال‌اخته و در توده بالغ، ميانگين قطر برابرسينه و درصد تاج‌پوشش در دامنه شمالي به‌طور معني‌داري بيشتر از ساير جهت‌هاست و ذغال‌اخته در توده بالغ حدود 5/4 درصد پايه‌ها را به‌خود اختصاص داده است. فراواني پايه‌هاي دانه‌زاد ذغال‌اخته در دامنه‌هاي شمالي بيشتر و در دامنه‌هاي غربي كمتر از فراواني پايه‌هاي شاخه‌زاد اين گونه است. زادآوري اين گونه در مرحله خال‌گروه با قطر برابرسينه كمتر از 5/2 سانتي‌متر، بيشترين تعداد را دارد و متوسط زادآوري در رويشگاه‌هاي ذغال‌اخته 1/117 اصله در قطعه نمونه مي‌باشد.

Arasbaran forests located in East Azarbayjan (North-West of Iran). Socio-economical problems of villagers cause increasingly destruction on exclusive biodiversity of these forests. A basic approach for preserving this forest is public cooperation in agroforestry activities for nonwood production using multipurpose trees such as cornelian cherry (Cornus mas L.). This species grows naturally in Arasbaran forests and a plenty amount of its fruit have annually been exploited in traditional manner. This study aims to assess the ecological requirement of cornelian cherry and the important factors which affect on distribution of this species. For this purpose, 40 circular samples, each 300 m2 were selected in different aspects regarding to occurrence of Cornus mas in mature stands. Results showed that DBH and crown cover means in the north aspect were significantly more than those of other aspects and the proportion of cornelian cherry in mature stands counted for 4.5% of individuals recorded in the sample. North facing aspects have more seed-origin trees of cornelian cherry than coppice ones; on the contrary west facing aspects had more coppice trees. Regeneration of this species has the highest individuals in the sapling stage with 0-2.5 cm DBH. The mean number of total regeneration (including all species) per sample was 117.1 individuals in the Cornus mas sites.