ساخت كالبدي ـ فضايي شيراز؛همسازگري و ناهمسازگري قبايل و يكجانشينان از آغاز زنديّه تا پايان عصر ناصري

Spatial Framework of Shiraz:Congruity and Incongruity of the Nomadic and SedentaryTribesFrom Zand up to the End of Qajar Dynasty

قبايل سرزمين فارس در دوره هاي زند و قاجار از گروههاي تاثيرگذار و تغييرآفرين سياسي و اجتماعي بودند. هنگامي كه درآمدهاي يك ايل پاسخگوي نيازهاي آنها نبود به شهرها و بويژه شهر شيراز كه از نظر آنها مركز انباشت كالا و ثروت بود، هجوم ميبردند و بقتل و غارت مبادرت مينمودند. شهر شيراز مركز قدرت سياسي ايران در دولت زند و مركز حاكميّت سياسي ايالت وسيع فارس در حكومت قاجار بود؛ بعلاوه مزاياي اقتصادي، اجتماعي، و فرهنگي شيراز نيز موجب مطلوبيّت آن براي قبايل شده بود. بدين سان آنها همسازگري و ناهمسازگريهايي با يكجانشينان شيرازي داشته اند. چگونگي، نقش، و تاثير اين فرايند در ساختار كالبدي ـ فضايي شيراز از آغازحكومت زند تا پايان حكومت ناصرالدّين شاه قاجار(1163هـ .ق./1750م.تا 1313هـ .ق./1895م.) با رهيافتهاي تاريخي بررسي نشده است؛ همچنين اوضاع جغرافيايي در ايجاد زمينه-هاي همسازگري و ناهمسازگريهاي ميان قبايل و يكجانشينان نقش داشته؛ فرايند همسازگري و ناهمسازگري قبايل يكجانشينان در ساختار فضايي محلّات و فضاهاي فرهنگي، اجتماعي، و اقتصادي شيراز تاثيراتي داشته كه در اينجا بررسي شده است.

The Fars tribes living during the Zand and Qajar dynasties served as some politically and socially influential groups of their period. When the revenues of a tribe did not suffice their necessities, they would attack other cities, mainly Shiraz, where there were abundant wealth and goods, and they would plunder, pillage and murder everywhere. Shiraz was the political center of Iran during the Zand period as well as the center of political power in the vast land of Fars for the Qajar dynasty. In addition, the economic, social and cultural advantages of Shiraz made them establish some congruities and incongruities with the sedentary tribes of Shiraz. The manner, role and influence of this process in the spatial framework of Shiraz from the Zand period up to the end of the Qajar dynasty (1750-1895) have not been examined under any historical studies. The geographical conditions further contributed to such congruities and incongruities among the nomadic-sedentary tribes of Shiraz. This paper deals with the processes involved in the congruities and incongruities established among the nomadic and sedentary tribes of Shiraz which influenced the localities and the cultural, social and economic environments of the city.