حسن و قبح: شرعي يا عقلي؟

Virtue and Indecency: Are They Legal or Rational?

از مهمترين مباحث فقهي كه اثبات آن تاثير بسزايي در علم حقوق خواهد داشت: اثبات حسن و قبح عقلي است. چنين به نظر مي‌رسد كه ادلّه مستقل عقلي يا به تعبير ديگر مستقلّات عقلي، كه حكم شرعي از آنها بدست مي‌آيد در يك مساله منحصر مي‌باشد و آن مساله حسن و قبح عقلي است. سوال اين است كه آيا براي افعال ما، حسن و قبح ذاتي وجود دارد و آيا كارهاي ما در نظر شارع داراي ارزش ذاتي‌اند، پيش از آن كه حكم شارع را درباره آنها فرض كنيم يا اين طور نيست، بلكه خوب آن چيزي است كه شارع خوب بداند و زشت و قبيح آن است كه شارع زشت تلقي نمايد و فعل بخودي خود و صرف نظر از حكم شارع نه حسن دارد نه قبح. فراموش نشود كه مسلمانان اجماع دارند بر اينكه منشا احكام تنها خداوند است و اختلاف آنان مربوط به راه هاي شناخت احكام است. پس از پاسخ به اين سوال، سوال ديگري مطرح مي‌شود كه آيا عقل مي‌تواند بدون تعليم شارع و بيان او، مستقلاً جهات حسن و قبح را درك نمايد؟ در نهايت پذيرش حسن و قبح عقلي، چه تاثيري بر جريان امور خواهد داشت؟ در مقاله ي حاضر تلاش شده كه با بررسي منابع و نظرات متعدد فقهي بدين سوالات پاسخ داده و اثبات نماييم كه حسن و قبح عقلي است و حتي اگر شارع ما را به حسن راهنمايي نمي‌كرد به وسيله ي عقل بدان مي‌رسيديم و حتي اگر شارع ما را از قبيح باز نمي‌داشت با عقل خود از آن امتناع مي‌كرديم. اين قضاوت عقلي راجع به افعال است كه منجر به وحدت نظر مردم دنيا، صرف نظر از كيش و آيين آنها، راجع به قبيح بودن ظلم و خيانت و حسن بودن عدل و امانت شده است.

One of the main discussions in law is to prove rational virtue and indecency. It seems that, according to rational reasons, the case of rational virtue and indecency is exclusive. There are questions in this regard as follows: Is there any natural relation between virtue and indecency for our acts? Do they have natural value from our legislatorʹs viewpoint? We should say that according to Muslimsʹ viewpoint the base of all precepts is God. Their diversity of opinions only relates to precepts recognition methods. After answering these mentioned questions, the author presents questions as follows: can wisdom perceive the aspects of virtue and indecency independently? And finally what is the effect of rational virtue and indecency acceptance on affairs? In the present article, the author tries to answer these questions based on judicial viewpoints and proves that virtue and indecency are rational. And if the legislator doesn’t guide us to virtue, we understand it by our wisdom and vice versa.