بررسي وضعيت مجموعه‌هاي نسخه‌هاي خطي و چاپ سنگي مراكز فرهنگي وابسته به نهاد كتابخانه‌هاي عمومي كشور و ارايه راهكارهاي مطلوب

A survey on the manuscript and lithography status of the cultural center attached to the Foundation of Public Libraries of the Country regarding desired guidelines

هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسي وضعيت نسخه‌هاي خطي و چاپ سنگي در مراكز فرهنگي وابسته به نهاد كتابخانه‌هاي عمومي كشور و ارايه راهكارهاي مطلوب براي بهبود وضعيت موجود بود. جامعه‌ي پژوهش، 27 كتابخانه داراي نسخه‌هاي خطي و 25 كتابخانه داراي مجموعه چاپ‌سنگي بود. روش‌شناسي: روش تحقيق، توصيفي ـ پيمايشي و ابزار گردآوري داده‌ها، پرسشنامه محقق‌ساخته مي‌باشد. براي اعتبارسنجي پرسشنامه از روايي محتوايي و به منظور سنجش پايايي آن از روش آزمون مجدد يا بازآزمايي استفاده شد، كه ضريب روايي دو آزمون 96/0 محاسبه گرديد. از نرم‌افزار اكسل جهت تجزيه و تحليل داده‌ها استفاده شد. يافته‌ها: يافته‌ها نشان داد كه 5883 جلد نسخه خطي و 17029 جلد چاپ سنگي در اين كتابخانه‌ها موجود است. 51 كتابدار در مقاطع مختلف در بخش نسخه‌هاي خطي و چاپ‌سنگي در حاشيه ديگر وظايف در بخش‌هاي مختلف كتابخانه‌هاي عمومي كشور فعاليت مي كنند. 7 درصد كتابخانه‌ها از دوره‌هاي ضمن خدمت بهره‌جويي داشته اند. 19 درصد كتابخانه‌ها دما و نور؛ 11 درصد كتابخانه‌ها رطوبت؛ و 11 درصد كتابخانه‌ها سيستم‌هاي كنترلي دما و رطوبت را بازرسي مي‌كنند. 74/68 درصد نسخه‌هاي خطي و 31/52 درصد چاپ سنگي فهرست‌نويسي شده ‌است. 7 درصد كتابخانه‌ها در حال ديجيتال‌سازي محتوا مي‌باشند. 80 درصد كتابخانه‌ها به صورت دستي و در محل كتابخانه اطلاع‌رساني مي‌كنند. 88 درصد كتابخانه‌ها براي افراد و با شرايط خاص دسترس‌پذير بوده و شيوه بازيابي در 76 درصد كتابخانه‌ها فهرست‌‌دستي مي‌باشد. نتيجه‌گيري: بر اساس نتايج پژوهش، وضعيت حفاظت، مديريت، و اشاعه نسخه‌هاي خطي و چاپ‌سنگي در كتابخانه‌هاي عمومي كشور در شرايط مناسبي نبوده و نيازمند اهتمام بيشتر مسيولين است. انجام مرمت، ديجيتال‌سازي محتوا، فهرست‌نويسي و تهيه بانك‌هاي اطلاعاتي، ايجاد دوره‌هاي ضمن‌خدمت، و بهره‌گيري از كاركنان متخصص از اهمّ راهكارهاي اشاره شده بود.

Purpose: This research aims at investigating the conditions of manuscript and lithography collections in cultural centers affiliated to public libraries foundation and providing optimal solutions for the existing conditions. Methodology: The research is descriptive-survey study and to collect data questionnaire was used. To determine the validity of the questionnaire the content validity and the reliability was estimated using retest. To analyze the data Excel software was used. The population consists of 27 public libraries which have manuscripts and 25 public libraries which have lithography collections. Findings: There are 5883 volumes of manuscripts and 17029 volumes of lithography in these libraries. There are 51 employees (Associate, BA and Master degree) who work in manuscripts and lithography sections of these libraries along with other duties in various sections. Only 7 percent of the libraries have had In-service courses. Concerning the conservation, heat and light were controlled in 19 percent of libraries and in 11 percent of them humidity has been controlled, and in 11 percent of libraries temperature and humidity control systems were investigated. About 68.74 percent of manuscripts and 52.31 percent of lithography has been cataloged. Only 7 percent of libraries are digitalizing their resources. Considering dissemination, about 80 percent of libraries distribute their manuscripts and lithography manually and they are available only in the libraries. In 88 percent of libraries, For certain individual under special conditions there is availability to access manuscripts and lithography. Considering retrieval, manual cataloging has been used in 76 percent of libraries. Conclusions: Based on the results of this study, the conservation status, management, and dissemination of manuscripts and lithography in public libraries in the country were not in suitable conditions and require authorities’ more effort. Restoration, digitalizing the content, cataloging and preparation of databases, providing In-service courses, and use of specialists were the most important guidelines.