نقش آمايش سرزمين در مديريت بهينه جنگل‌هاي زاگرس(مطالعه موردي: حوضه سراب دره‌شهر، استان ايلام)

امروزه تخريب‌هاي شديدي در سطح جنگلهاي زاگرس به‌دليل وجود مشكلات زيست‌محيطي و اقتصادي- ‌اجتماعي مشاهده مي‌شود. در اين راستا نقش آمايش سرزمين در مديريت بهينه اين منابع عظيم از اهميت زيادي برخوردار است. در اين تحقيق با استفاده از روش تجزيه و تحليل سيستمي، نقشه آمايش سرزمين براي حوضه جنگلي سراب دره‌شهر واقع در استان ايلام تهيه گرديد. در اجراي اين كار با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS)، نقشه‌هاي شيب، جهت‌ جغرافيايي و ارتفاع از سطح دريا به‌صورت دو تركيبي با هم تلفيق و نقشه واحدهاي اكولوژيكي اوليه بدست آمد. سپس اين نقشه با نقشه‌هاي خاك‌شناسي، تيپولوژي و تراكم تاج‌پوشش منطقه تلفيق و نقشه واحدهاي نهايي حاصل گرديد. در مرحله بعد اطلاعات مربوط به اين نقشه و اطلاعات اكولوژيكي بدست آمده از نقشه‌هاي زمين‌شناسي، فرسايش، اقليم، منابع آب، حيات‌وحش و كاربري فعلي در جدولي تحت عنوان جدول ويژگيهاي اكولوژي منطقه جمع‌آوري گرديد. به‌منظور تعيين اولويت كاربريها در فرايند آمايش سرزمين از روش اصلاح شده كمي- قياسي استفاده شد. سپس براساس مدلهاي اكولوژي ايران و با استفاده از مدل مناسب ارزيابي توان اكولوژيك جنگلهاي زاگرس كه در اجراي همين تحقيق تهيه شد و با توجه به كليه اطلاعات اقتصادي- اجتماعي، نقشه آمايش سرزمين منطقه با 18 تركيب مختلف از كاربريهاي سازگار تهيه شد. اين نقشه محصول سيستمي است كه در آن عوامل اكولوژيك و اقتصادي- اجتماعي سرزمين مورد توجه قرار گرفته‌اند. نتايج نشان داد كه كمترين سطح فعاليت مربوط به توسعه روستايي با 7/36 هكتار و بيشترين آن مختص فعاليتهاي آبخيزداري، حفاظت و جنگل‌داري به‌ترتيب با 3136، 2853 و 2288 هكتار است. مساحت درجات كيفي 1، 2، 3 و 4 در سطح جنگلهاي منطقه به‌ترتيب صفر، 473، 1085 و 730 هكتار برآورد گرديد. مقايسه نقشه كاربري فعلي و نقشه آمايش سرزمين، نياز به تجديدنظر اساسي در نوع و درجه كيفي فعاليتهاي جاري منطقه را در راستاي بهبود وضعيت كمي و كيفي جنگلهاي موجود آشكار ساخت.

Nowadays, severe destruction in Zagros forests is obvious because of environmental and socio-economical problems. In this context, the role of landuse planning in the optimal management of the resources is very important. In this research, landuse planning map was prepared for Sarab Darrehshar catchment in Ilam province, by system analysis method. For this purpose, the maps of slop, aspect and elevation were integrated and then the map of primary ecological units prepared. By integration of this map with maps of soil, plant typology and canopy, the final units map was obtained. Then, this map data and other ecological data driven from other maps, were collected in a table called as region ecological characteristics table. Prioritization of landuse in this study was performed by the modified quantitative and objective method. In the next step, landuse planning map with 18 types of different combination of consistent landuses was performed using ecological models of Iran, ecological capability evaluation model in Zagros forest (prepared in this research) considering socio-economical information of the area. Results indicated that the smallest area belonged to landuse of rural development with 36.7 ha and the largest areas belonged to watershed management, conservation and forestry with 3136, 2853 and 2288 ha, respectively. Areas of 1, 2, 3 and 4 of the quality degrees of forest landuse, were zero, 473, 1085 and 730 ha, respectively. Comparison of current map and landuse planning map revealed that a basic revision on kind and degree of the current activities in the studied catchment is needed.