بررسي رويشگاه‌هاي بادامك (Amygdalus scoparia Spach.) در استان قم به‌منظور دستيابي به عوامل اصلي اكولوژيك در ظهور آنها

اين تحقيق با استفاده از بررسي نقشه‌هاي تيپولوژي استان قم در سه منطقه معرف از رويشگاه‌هاي بادامك (Amygdalus scoparia Spach.) اجرا گرديد. در هر منطقه با توجه به شكل زمين (يال، دامنه و دره) و جهت جغرافيايي (شمال، جنوب، شرق و غرب) نمونه‌برداري و ويژگيهاي رويشگاهي، خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك و خصوصيات كمّي و كيفي بادامك مورد مطالعه و ارزيابي قرار گرفت. نتايج اين تحقيق نشان داد كه تراكم درختچه‌هاي بادامك در دامنه‌ها بيشتر بود. از نظر ارتفاع، قطر تاج، مساحت تاج‌پوشش و مساحت تاج‌پوشش در واحد سطح، درختچه‌هاي موجود در دره‌ها وضعيت بهتري داشتند و مقادير آن براي دامنه بيشتر از يال‌ها بود. از نظر رشد سالانه درختچه‌ها، با اندازه‌گيري فاصله ميان‌گره‌ها و محاسبه رشد طولي شاخه‌ در سال جاري، بيشترين مقادير در دره‌ها و پس از آن در دامنه‌ها و يال‌ها مشاهده شد. همچنين جهت جغرافيايي نقش مهمي در پراكنش بادامك نشان داد، به‌طوري كه بيشترين تراكم درختچه‌ها در شيب‌هاي جنوبي و شرقي و كمترين مقدار آن در شيب‌هاي شمالي و غربي مشاهده گرديد. همچنين از ديگر عوامل موثر بر پراكنش بادامك شرايط خاك و به‌ويژه بافت خاك بود كه در مواردي كه خاك با بافت متوسط تا سبك همراه با سنگريزه وجود داشت، تراكم درختچه‌هاي بادامك بيشترين مقدار بود. تاثير عوامل تركيبي شكل زمين و جهت جغرافيايي بر ميانگين ارتفاع، مساحت تاج‌پوشش درختچه و رشد سال جاري، در دره‌هاي شرقي، جنوبي و شمالي بيشترين مقدار و پس از آن دامنه‌هاي شرقي قرار گرفتند. ضرايب همبستگي بين صفات نشان داد كه ميانگين مساحت تاج‌پوشش در واحد سطح با ارتفاع منطقه از سطح دريا و مشخصه‌هاي رشد سال جاري و تراكم برگ با ميزان رس همبستگي مثبت و معني‌داري داشته و اين مشخصه با درصد آهك خاك رابطه‌اي منفي و معني‌دار داشت. ضريب همبستگي فسفر و پتاسيم با بيشتر مشخصه‌هاي رويشي داراي همبستگي منفي و البته غيرمعني‌دار بود. در تجزيه مولفه‌هاي اصلي در مولفه اول بيشترين تاثير مثبت را پتاسيم و فسفر و بيشترين تاثير منفي را درصد شن و اسيديته خاك بر ظهور بادامك نشان دادند. درصد لاي با مولفه دوم همبستگي منفي و معني‌داري نشان داد و ميزان كربن آلي با مولفه سوم همبستگي مثبت و معني‌داري داشت. اين مورد اهميت نقش اين سه مولفه را در ارزيابي توان رويشگاه و تاثير عوامل اكولوژيك بر ظهور و توسعه رشد درختچه‌هاي بادامك نشان داد.

This investigation was carried out in three distribution regions of Mountain Almond using typology maps in Qom province, central Iran. In each region, three landforms including slope, valley and ridge with four geographical aspects (north, east, south and west) were selected and physico-chemical soil properties, as well as some qualitative and quantitative characteristics of almonds were studied. Results showed that the maximum density of almond was found on slopes, whereas the maximum height, crown diameter, annual height increment and canopy cover were measured in valleys. Geographical aspect showed an important role on characteristics of almond, hence the maximum density of this species was observed on south and east aspects. In addition, the highest presence of almond was obvious on sites with light soils (moderate texture). Principle Component Analysis (PCA) indicated that potassium, phosphorus and lime showed the highest positive relation with both vectors (one and two), while the soil texture parameters (clay, sand and loam) showed negative relation with the second vector.