تحليل تناوب در توليد چوب ارقام مختلف صنوبر (Populus spp.) در سنندج

اين آزمايش با تعداد 24 كلن صنوبر (10 كلن تاج‌باز و 14 كلن تاج‌بسته) به‌مدت 8 سال (1380 تا 1387) در سنندج با هدف تحليل زماني رشد (قطري، ارتفاعي و حجمي يا توليد چوب) ارقام مختلف صنوبر در سالهاي مختلف اجرا گرديد. تحقيق در قالب 2 آزمايش (تاج‌باز و تاج‌بسته) در 3 تكرار و هر كرت آزمايشي شامل 25 اصله نهال يكنواخت با فواصل 4×4 متر (تاج‌بازها) و 3×3 متر (تاج‌بسته‌ها) انجام شد. اندازه‌گيري رشد قطري و ارتفاعي درختان در هر سال در اوايل آذرماه پس از خزان از 9 واحد اصلي در هر كرت انجام و براساس آنها حجم كلن‌ها نيز محاسبه گرديد. نتايج نشان داد كه بين سالهاي آزمايش و همچنين بين دو گروه تاج‌باز و تاج‌بسته درون سال از نظر صفات قطر برابرسينه، ارتفاع و حجم چوب توليدي درخت در هر سه حالت آزمايش (گروه كلن‌هاي تاج‌باز، تاج‌بسته و حالت كلي) اختلاف معني‌داري (01/0 P?) وجود دارد. بررسي وضعيت رشد در سالهاي مختلف نشان داد كه اگرچه صفات رويش قطري و حجمي درخت طي دوره بررسي (از سال 1380 تا 1387) افزايش داشتند، اما ميزان اين افزايش در سالهاي مختلف، متفاوت بود، به‌طوري كه براساس نتايج مقايسه ميانگين‌ها با روش دانكن در سطح 1 درصد در هر سه حالت (گروه كلن‌هاي تاج‌باز، تاج‌بسته و حالت كلي) دو سال متوالي رشد (1380 و 1381، 1384 و 1385، 1386 و 1387) از نظر رشد قطري و حجمي با همديگر اختلاف معني‌داري نشان ندادند. اين نتيجه نشانگر آن است كه رشد قطري و حجمي پايه‌ها يك سال كند و يكسال سريع بوده، به‌طوري كه ميانگين رشد قطري و حجمي پايه‌ها در سال با رشد كند (مانند 1385) با ميانگين رشد در سال قبل از آن با رشد سريع (مثلاً 1384) اختلاف معني‌داري نشان نداده است. رشد ارتفاعي تمام سالها داراي اختلاف معني‌داري (01/0 P ?) با هم بود و هر سال در يك گروه مجزا قرار گرفت. در بين كلن‌هاي تاج‌باز، كلن P.a. Saghez از نظر رشد قطري و حجمي نسبت به بقيه تفاوت نشان داد، اما تمام كلن‌هاي تاج‌بسته از نظر روند رشد تقريباً يكنواخت عمل نمودند. شيب منحني رشد در كلن‌هاي تاج‌باز بيشتر از كلن‌هاي تاج‌بسته بود كه نشان‌ دهنده سرعت رشد بيشتر آنها نسبت به كلن‌هاي تاج‌بسته است. براساس نتايج مقايسه ميانگين‌ها و نمودارهاي رشد قطري و حجمي در مورد هر دو دسته تاج‌باز و تاج‌بسته، دو مرحله رشد سريع در مقابل سه مرحله رشد بطيي مشاهده گرديد كه بيانگر متناوب بودن سرعت رشد قطري و حجمي صنوبرهاست. به‌عبارت ديگر رويش قطري و حجمي (توليد چوب) درخت در طول زمان (سالهاي مختلف دوره بهره‌برداري) حالت تناوبي دارد. چنين پديده‌اي يك مزيت كاربردي در مورد زمان قطع صنوبر دارد. با محاسبه سالهاي رشد درختان مي‌توان آنها را براي سال با رشد كُند در زمين باقي نگذاشته و قطع نمود. با اين كار هزينه يكسال نگهداري مزرعه حفظ مي‌شود، در حالي‌كه رشد و توليد چوب در سال مذكور كُند بوده و از اين نظر زارع هم ضرر نكرده است.

In this trial, 24 Poplar clones (10 clones of Populus deltoides, P. euramericana and P. alba as wide crown species and 14 clones of P. nigra as narrow crown clones) were studied in Sanandaj, western Iran during 2001-2008. Planting of cuttings were accomplished on early March of 2000 and transplanting of saplings and planting were conducted on early April of 2001 with spacing of 4 m×4 m for Wide Crown Clones (WCC) and 3 m×3 m for Narrow Crown Clones (NCC) in 2 separated experiments with 3 replications. Each plot contained 25 saplings that were planted as 5×5 rows (9 saplings as main and 16 for buffer effect). In each year, some morphological traits were evaluated. Results showed that in terms of diameter at breast height (D), tree height (H) and wood volume per hectare (V) there were significant differences among years and also between WCC and NCC groups (P?0.01). Although growth traits of tree diameter and volume during the period increased, but increasing rates in different years were different. Based on the mean comparisons of the years, there were no significant differences between the two consecutive years of growth (e.g., 2005 and 2006 etc.) in terms of the D and V traits in the NCC and WCC, but each year took place in a specific group for H in both NCC and WCC. P.a. Saghez in terms of D and V traits was different from others among WCC, but all clones of the NCC behaved almost the same from viewpoint of growth procedure. The growth rate of WCC was more than NCC, indicating the growth rate (diameter, height and volume) of WCC were higher than NCC. Based on the results and graphs of diameter (D) and wood volume (V) in both WCC and NCC, two stages of the rapid growth vs. three stages of slow growth were observed. This point indicates that the rates of diameter (D) and wood volume (V) growths are a periodic process in poplars (Populus spp.). In other words, diameter and volume growth traits had a periodic mode over the time. The phenomenon is a practical result to determine the time of cutting and harvesting of poplar trees. By calculating the growth years of trees, farmers can harvest them at the end of the rapid growth year and don’t need to remain the trees in the farm in the slow growth year. This reduces the costs of farm maintenance.