مباني نظريه شمول‎پذيري آيات قرآن

Principles of the Holy Qur’?n’s Receptivity to Inclusiveness

نظريه شمول معنايي الفاظ قرآن بيانگر نوعي روش تفسيري است كه به توسعه‎پذيري ضابطه‌مند الفاظ قرآن كريم مي‌انجامد، به گونه‌اي كه در اين روش هر معنا در زير لايه ديگر معنا پنهان شده است، و با تامل و تدبر در مفهوم آيات، معاني توسعه يافته، به شكل پلكاني هويدا مي‌گردند. اين معاني كه در تفاسير با عناوين بطن، تاويل، جري و تطبيق معرفي مي‌شوند، با نام توسعه طولي معاني الفاظ نيز نامبردار است. قلمرو اين روش در آيات صفات الهي و همچنين آياتي است كه مضامين علمي و اجتماعي دارند. اين نظريه بر مباني و اصولي استوار است كه زيربناي فكري بحث محسوب مي‌شوند و در انتخاب و گزينش روش و گرايش تفسير نقش بسزايي دارند. اين مباني عبارت‌اند از: عدم انحصار فهم به عصر مخاطبان، التزام به فرهنگ عصر نزول، وجود معاني كلي در قرآن كريم، و استعمال الفاظ براي روح معنا. در اين مقاله سعي بر آن است تا ضمن شرح نظريه يادشده، مباني اساسي آن تبيين گردد.

The theory of semantic inclusiveness of the Qur’?n’s words reflects a kind of exegetical method that results in the systematic expandability of the Holy Qur’?n’s words, and with some deliberation on the concept of the verses, the expanded meanings would appear to be in a staircase form. Introduced in interpretations under the titles of ba?n (inner core), ta’w?l (esoteric exegesis), and jar’y wa ta?b?q (applicability and comparison), these meanings are also named as the linear development of the words’ meanings. The realm of this method includes the Divine attributes as well as the verses consisting of scientific and social themes. This theory is based on the principles that are considered as the intellectual foundation of discourse and have a significant role in selection of the method and trend of the interpretation. These principles are: non-inclusiveness of understanding to the addressees; commitment to the culture of the Revelation age; existence of general meanings in the Holy Qur’?n; and application of words for the spirit of the meaning. It is attempted in this article to explain the above-mentioned theory while delineating its basic principles. Keywords: semantic inclusiveness, the addressees of the Qur‘?n, general meanings of the Qur’?n, the clan’s culture, spirit of the meaning.