تدوين مدل رايانه اي مبتني بر بيلان آب خاك به منظور برآورد بارش موثر در زراعت گندم ديم (مطالعه موردي: استان فارس)

A Computer Model Based on Soil-Water Balance for Estimating The Effective Rainfall in Dryland Wheat Crop (The Case Study of Fars Province)

تخمين بارش موثر يكي از مولفه هاي اصلي بهره برداري زراعي از آب باران، برنامه ريزي براي آبياري در زراعت آبي و تعيين نوسانات توليد در زراعت ديم به منظورهاي مديريت اقتصاد كلان كشور است. در تحقيق حاضر، به منظور برآورد بارش موثر در كشت گندم ديم يك مدل دولايه اي بيلان آب خاك مبتني بر رهيافت جديد طراحي و تدوين گرديد. در رهيافت حاضر، فرض شده است كه علاوه بر آب ذخيره شده در ناحيه ريشه، آن بخش از آب موجود در حدفاصل منطقه قديم (روز قبل) و جديد (روز فعلي) توسعه ريشه نيز در محاسبه بارش موثر روز فعلي در نظر گرفته شود. توانايي بيشتر رهيافت حاضر در تعيين بخشي از تغييرات در ميزان محصول گندم ديم كه توسط تغييرات در ميزان بارش موثر قابل توجيه است، گواهي بر برتري نسبي اين رهيافت بر رهيافت هاي موجود مي باشد. در ادامه با استفاده از داده هاي هواشناسي روزانه 12 ايستگاه استان فارس (دوره آماري2000-1999 تا 2009-2008) و با بهره گيري از مدل تدوين شده بر اساس مدل تدوين شده مبتني بر رهيافت پيشنهادي مقادير بارش موثر در كشت گندم ديم محاسبه شد. نتايج حاكي از آن است كه مقادير متوسط بارش موثر در زراعت گندم ديم از 6/112 ميلي متر در ايستگاه آباده تا ميزان 4/269 ميلي متر در ايستگاه سد درودزن تغيير مي كند. همچنين مشخص شد كه در قسمت هاي شمال و شمال غرب استان فارس درتامين بارش مورد نياز، موفقيت بيشتري در توليد محصول گندم ديم وجود دارد.

The estimation of effective rainfall is an important technique for exploiting the rainwater resource, planning for irrigation in irrigated agriculture, and determining changes in dryland wheat products for countryʹs macroeconomic management. In this research, a two-layer soil-water balance model based on a new approach has been formulated to estimate the effective rainfall in dryland wheat crop. In this model, it is assumed that, in addition to the soil moisture retained on root zone on before day, also that part of water saved between the previous and current root-zone development add to the effective rainfall at current day. Greater ability of current approach to determine changes in wheat yields, which can be justified by changes in effective rainfall, confirms superiority of the current approach. Besides that, In order to estimate the effective rainfall in dryland wheat crop by this approach, daily climatic records during statistical period (1999-2000 till 2008-2009) from 12 meteorological stations of Fars province were collected. Results indicated that among the studied stations the amount of mean annual effective rainfall in dryland wheat crop changes from 296.4 (mm) in Doroodzan dam station to 112.6 (mm) in Abadeh station. Also, it is assumed that production of dryland wheat crop at north and northwest of Fars province is more success than other parts, due to satisfactory supply of effective rainfall.