اعتماد به قاضي (تحليل ماده 728 قانون مجازات اسلامي بر مبناي نظريات فقهي شوراي نگهبان)

Trusting the judge; analyzing Article (728) of the Islamic Penal code according to the Guardian Councilʹʹs Feghi Views

ماده(728) قانون مجازات اسلامي از نظر تحليل حقوقي موقعيت ويژه‌اي در قانون تعزيرات دارد. اين ماده، يك قاعده حاكم بر كل تعزيرات است. با درك درست اين ماده، تيوري جديدي بر اصل «كيفر» در نظام جزايي كشور حاكم خواهد شد. و آن تيوري «مصلحت‌گرايي» در امر تعزيرات است. مطابق اين نظريه، قانونگذار در تعزيرات حداكثر مجازات را به نحو قاطع تعيين نموده و قاضي تحت هيچ شرايطي در مقام صدور راي حق فراتر رفتن از آن را ندارد. ولي در تعيين حداقل مجازات بلكه تبديل مجازات به جايگزين‌هاي غيركيفري و حتي اكتفا به توبيخ و تذكر، بسط اختيار دارد. در حقيقت اين قاضي است كه در مقام انشا راي بايد وضعيت ويژه مرتكب بزه را ارزيابي نموده و مبادرت به مجازات «مناسب» نمايد. و اگر هم مصلحتي در تعزير نيابد و يا مصلحت را در عدم تعزير بداند از بدل‌هاي مجازات و جايگزين‌هاي غيركيفري استفاده كند. مصلحتي كه مبتني بر اصلاح و بازدارندگي مجرم از ارتكاب جرم است. فهم درست اين تيوري در گرو بازخواني علت تصويب اين ماده و درك جايگاه آن در نظام حقوقي است. امري كه به «عمد» يا «مصلحت» مغفول مانده است.

Abstract: As a legal point of view, article (728) of Islamic Penal Code has a special position in the Tazirat Act. This article rules the whole Tazirat as a principle. After a proper understanding about this article, a new theory will govern the "Penalty" principle in Iran penal system, which is the theory of "expediency- tendency" in Tazirat. According to this theory, the legislative has precisely provided the maximum punishment in Tazirat and the judge can by no means issue a verdict beyond these legal provisions. But in determining the minimum punishment, changing the punishment into other penal, the judge has a wide discretion. In fact, this is the judge who must consider the exact position of the criminal for ruling "a proper" punishment; and if he doesnʹt find an expediency in Tazir or find an expediency in Tazir, he can use a penal alternative. The expediency is based on correction and deprivation of a criminal from committing a crime. The true understanding of this theory depends on reconsidering the cause of enactment of this article and its position in the legal system which is "intentionally" or "by expediency" forgotten. Key words: Tazir, suspension, diminution, proper punishment, personalization, social deprivation, ruling principle, penal alternative, Guardian Council