به‌گزيني تك‌آبياري و تاريخ كاشت براي ارقام گندم در شرايط ديم

Optimization of Single Irrigation and Sowing Date for Rainfed Wheat Varieties under Dryland Conditions

به منظور بررسي اثرات تاريخ كاشت و سطوح تك آبياري بر عملكرد ارقام مختلف گندم ديم، تحقيقي بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي و به صورت اسپليت اسپليت پلات در سه تكرار و به مدت دو سال زراعي (83–1381) در ايستگاه تحقيقات كشاورزي ديم، مراغه به اجراي در آمد. سه تاريخ كاشت (كرت اصلي) شامل: اوايل مهر، اواسط مهر و اواخر مهر، سه ميزان تك آبياري (كرت فرعي) شامل: بدون آبياري (شرايط ديم)، تك‌آبياري به ميزان 50 ميلي‌متر در زمان كاشت و تك‌آبياري به ميزان 100 ميلي‌متر در زمان كاشت و براي ارقام گندم (كرت فرعي فرعي) شامل V1(72YRRGP),V2(Fenkang15/Sefid), V3(Turkey…), V4(Azar2), V5(double cross shahi) مورد مطالعه قرار گرفت. شاخص درجه- روز رشد و عملكرد دانه و كاه و كلش تحت شرايط تاريخ كاشت و تك‌آبياري براي ارقام گندم مورد بررسي قرار گرفت. بالاترين ميزان عملكرد دانه براي سطوح تك‌آبياري و شرايط ديم به ترتيب مربوط به ارقام V3 و V4 است و ارقام V1، V2 و V5 وضعيت مناسبي از نظر توليد دانه ندارند. نتايج بيانگر ضرورت تك‌آبياري 100 ميلي‌متر در اولين تاريخ كاشت و كفايت تك‌آبياري 50 ميلي‌متر در تاريخ كاشت سوم است. در مجموع بر اساس ميان‌يابي، برنامه بهينه تك‌آبياري گندم ديم به صورت 100 – 75 – 50 ميلي‌متر به ترتيب در تاريخ كاشت اوايل، اواسط و اواخر مهر توصيه مي‌گردد. بنابراين وقتي كه حد بهينه تك‌آبياري با مديريت مناسب زراعي تركيب شود، عملكرد گندم به طور چشمگير و پايدار در اين شرايط افزايش مي‌يابد.

To investigate the effects of Sowing Date (SD) and Single Irrigation (SI) on grain yield of rainfed wheat varieties, this experiment was conducted as split-split plot arranged in a Randomized Complete Block Design (RCBD) with three replications from Sep.2000 to Sep.2004 at the main station of Dryland Agricultural Research Institute (DARI) in Maragheh. The treatments included three sowing dates (early, customary and late), three levels of single irrigation (Rainfed, 50mm and 100mm (only at planting time) along with five wheat varieties (V1(72YRRGP), V2(Fenkang15/Sefid), V3(Turkey…), V4(Azar2), V5(double cross shahi)). Grain and straw yields as well as degree day index were studied for different SD and SI treatments. The highest grain yield at SI levels and rainfed conditions were for V3 and Azar2 wheat varieties whilst grain yield of V1, V2 and V5 wheat varieties were less than those of the other varieties. The results indicated that 100mm single irrigation at early SD is indispensable while 50mm single irrigation sufficient at late SD. In general, based on interpolation method, optimum single irrigation program for rainfed wheat were recommended based upon 100 – 75 – 50mm water use at early, customary and late SD respectively. Thus, when limited single irrigation is combined with appropriate management, wheat production can be substantially and consistently enhanced in these areas.