سنگ شناسي پريدوتيت ها و سنگ هاي آتشفشاني افيوليت ملانژ سورك (استان يزد)

Petrology of peridotites and volcanic rocks of Surk ophiolitic mélange (Yazd province)

افيوليت ملانژ سورك در حاشيه ي جنوب غربي ايران مركزي و در راستاي گسل نايين - دهشير - بافت قرار گرفته است. در دنباله ي سنگ شناسي، پريدوتيت ها پايين ترين واحد سنگي را به خود اختصاص داده اند، پس از آن ها گابروها و در نهايت سنگ هاي آتشفشاني قرار دارند. اغلب پريدوتيت هاي اين منطقه از نوع هارزبورگيت هستند. لرزوليت كه سنگ اوليه ي گوشته است، داراي كاني اصلي اليوين، ارتوپيروكسن، كلينوپيروكسن و كاني هاي فرعي كروم اسپينل و آمفيبول (پارگاسيت) است. ويژگي هاي سنگ نگاري و شيمي كاني هاي اين پريدوتيت ها چگونگي سنگ شناسي از لرزوليت به سمت هارزبورگيت و در نهايت دونيت را نشان مي دهند. ميانگين مقدار SiO2 و Na2O سنگ هاي آتشفشاني در اين افيوليت ملانژ به ترتيب 70 و 5 درصد وزني اندازه گيري شده است. بررسي هاي سنگ شناسي و نيز رده بندي اين آتشفشاني ها بر اساس عناصر اصلي، كمياب و محاسبات نورماتيو نشان مي دهند كه اين سنگ ها داسيت هستند. نمودارهاي REE بهنجار شده به كندريت در اين آتشفشان ها الگويي مسطح تا روند صعودي نشان مي دهند ، LREEs نسبت به HREEs تهي شدگي دارند و نسبت La/Yb آن ها كمتر از 1 است كه نشان دهنده ي تولييتي بودن ماگماي مولد آن ها است. همچنين مقدار Hf/Zr، U و Pb اين سنگ ها نسبت به گوشته ي اوليه بيشتر و مقدار Sr، Ti و Y آن ها كمتر است. اين اختلاف ها به تاثير شاره هاي آزاد شده از ليتوسفر اقيانوسي فرورونده بر پريدوتيت هاي گوشته نسبت داده مي شوند. واكنش هاي گدازه/ سنگ سبب مي شوند كه پس از ذوب كلينوپيروكسن لرزوليت ها، ذوب نامتجانس ارتوپيروكسن آغاز شود كه منجر به تشكيل اليوين هاي واكنشي و افزايش SiO2 گداخته شده است. همه ي اين ويژگي ها باعث شده تا افيوليت ملانژ سورك به افيوليت هاي HOT (Harzburgite Ophiolitic Type) بالاي زون فرورانش (حوضه ي پشت كمان) نسبت داده شود.

The Surk ophiolitic mélange is located at the south west of central Iran and along the Naein-Dehshir-Baft ophiolitic belt. In petrological sequence, peridotites are nominated the undermost part of rock unit, and then gabbros and volcanic rocks are at the following ranks respectively. The predominant peridotitet of this ophiolitic mélange is harzburgite. Lherzolite that is the primitive mantle rock consists of olivine, orthopyroxene, clinopyroxene as major minerals and chromian spinel and amphibole (pargasite) as accessory mineral. Petrographical characteristics and mineral chemistry of these peridotites show the lithology evaluation from lherzolite to harzburgite and dunite ultimately. The average SiO2 and Na2O content of volcanic rocks in the ophiolitic melange are 70 and 5 weight percent respectively. Petrographical investigations and also classification of these volcanics based on major and trace elements and norm calculations show that these rocks are dacite. REE/chondrite normalized diagrams of these volcanic rocks show horizontal to positively sloping patterns, LREEs are lower than HREEs and their La/Yb ratio is lesser than 1; suggest tholeitic nature of their parent magma. Moreover, Hf/Zr, U and Pb contant of these rocks is higher than the content in the Primitive mantle but the Sr, Ti and Y contant is lower. These differences can be caused by melt migration of subducted oceanic lithosphere on mantle peridotites. By melt/rock reactions clinopyroxene dissolution, incongruent melting of orthopyroxene, formation of replacive olivines and SiO2 increasing in ascending melt will occur. All these characteristics propose that the Surk ophiolitic mélange is a Harzburgite Ophiolitic Type (HOT) which is formed at the supra-subduction (back-arc basin) zone.