بررسي اثر روش‌هاي كم‌خاك‌ورزي بر بهره‌وري مصرف انرژي و عملكرد گندم ديم

Evaluating reduced tillage methods on energy productivity and rainfed wheat yield

كم خاك‌ورزي از مديريت‌هاي مهم براي حفاظت از منابع آب و خاك است. به منظور بررسي اثر كم‌خاك‌ورزي بر بهره‌وري مصرف انرژي و عملكرد محصول در منطقه ديم كالپوش شاهرود، مطالعه‌اي بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 5 تيمار در 4 تكرار در تناوب آفتابگردان- گندم انجام شد. تيمارهاي خاك‌ورزي شامل شخم با گاوآهن قلمي در بهار (T1)، شخم با گاوآهن برگرداندار (T2)، كم‌خاك‌ورزي با ديسك در بهار (T3)، شخم با گاوآهن بشقابي (T4) و شخم با گاوآهن قلمي در پاييز (T5) بود. عمليات كاشت آفتابگردان در ارديبهشت ماه سال‌هاي 1387 و 1389 پس از اعمال تيمارهاي خاك‌ورزي انجام شد. پس از برداشت آفتابگردان در مهر سال‌‌هاي 1387 و 1389، در همه تيمارها كم‌خاك‌ورزي با ديسك اعمال شد و در آبان ماه گندم توسط خطي‌كار غلات كشت شد. برداشت گندم در تير ماه سال‌هاي 1388 و 1390 انجام شد. نتايج سال 1388 نشان داد تيمار استفاده از گاوآهن قلمي و ديسك به ترتيب با متوسط 1708و 1412 كيلوگرم در هكتار بيشترين و كمترين عملكرد دانه را در بين تيمارهاي خاك‌ورزي دارا بودند. نتايج سال1390 نشان داد كه تيمار استفاده از گاوآهن قلمي و برگرداندار به ترتيب با متوسط 1638و 1388 كيلوگرم در هكتار بيشترين وكمترين عملكرد دانه را در بين تيمارهاي خاك‌ورزي دارا بودند. تجزيه واريانس مركب داده‌هاي مربوط به گندم در سال‌هاي 1388 و 1390 نشان داد كه از نظر رطوبت خاك و عملكرد گندم، بين تيمارها اختلاف معني‌دار وجود نداشت. گاوآهن چيزل و برگرداندار به ترتيب بيشترين و كمترين مقدار رطوبت و عملكرد را داشتند. از نظر بهره‌وري مصرف انرژي، بيشترين و كمترين مقدار آن مربوط به تيمار استفاده از ديسك و گاوآهن برگرداندار بود. بنابراين گاوآهن چيزل نسبت به گاوآهن برگرداندار موجب افزايش معني‌دار عملكرد گندم شده است. از نظر مصرف انرژي ديسك و گاوآهن قلمي نسبت به گاوآهن برگرداندار بهره‌وري قابل‌ملاحظه‌اي داشته‌اند. از نظر ميزان برگرداني خاك بين تيمارهاي مختلف معني‌دار (در سطح 1%) وجود داشت، گاوآهن برگرداندار و چيزل به ترتيب بيشترين و كمترين مقدار برگرداني خاك را دارا بودند. با توجه به مزاياي كم خاك‌ورزي با ديسك (حفظ بقايا در سطح خاك و بهره‌وري مصرف انرژي) و نتايج اين آزمايش، به منظور توليد گندم ديم (پس از برداشت آفتابگردان) استفاده از ديسك به منظور آماده‌سازي زمين توصيه مي‌شود و نيازي به عمليات شخم نيست.

The so-called reduced tillage is one the most important management practices for soil and water conservation. In order to study the effect of reduced tillage on energy productivity and wheat yield in Kalpoush region of Shahrood, a randomized complete blocks design (RCBD) experiment with sunflower-wheat rotation was conducted having five treatments and four replicates. The treatments were consisted of chisel plowing at spring + disking (T1), moldboard plowing +disking (T2), reduced tillage with disk harrow (T3), disk plowing + disking (T4) and chisel plowing at autumn +disking (T5). Sunflower was planted at May 2008 and 2011. After harvesting at October 2008 and 2011, all plots were disked. Wheat was planted at November 2008 and 2011 and harvested at July 2009 and 2012. The results showed that there was no significant difference among the treatments (P < 5%). In 2009 the maximum (1708 kg/ha) and minimum (1412 kg/ha) crop yield were belonged to T5 and T3 treatments, respectively. In 2011, the maximum (1638 kg/ha) and minimum (1388 kg/ha) yield was obtained from T5 and T2 treatments, respectively. Further data analysis showed that soil water content and wheat yield differences are not significant among the treatments (P < 5%). The maximum and minimum soil moisture and wheat yield related to chisel and moldboard ploughs, respectively. Maximum and minimum energy productivity was related to disk harrow and moldboard ploughs, respectively. Chisel plugging increased the wheat yield. Soil inversion index difference was significant among the treatments (P < 1%). Maximum and minimum soil inversion index related to moldboard and chisel ploughs, respectively. Considering disk harrow advantages and results of this experiment, for wheat production it may be recommended that plowing can be replaced by disk harrow, disk harrowing for seedbed preparation is sufficient, and plowing isn’t required.