خردمايه مداخلات دولتي در شكل گيري شبكه هاي علم و فناوري در ايران

The wisdom of state intervention in forming the science and technology cooperation networks in Iran

دو الگوي متفاوت در دنيا براي شكل گيري شبكه هاي همكاري علم و فناوري- به عنوان يكي از ابزارهاي كارآمد انتقال دانش و به اشتراك گذاري دارايي ها- تجربه شده است؛ در الگوي اول، شبكه ها به صورت غيررسمي و با مشاركت خودجوش علاقمندان شكل گرفته و در الگوي ديگر، شبكه ها به عنوان يك ابزار سياستي و با مداخله يك نهاد دولتي به صورت يك سازمان رسمي ايجاد شده اند. در اين تحقيق، با مطالعه 7 مورد از مهم ترين شبكه هاي همكاري تشكيل شده در ايران از سال 1375 تا 1385 شمسي در حوزه علم و فناوري، به بررسي دلايل (و خردمايه) مداخلات دولتي در ايجاد شبكه هاي همكاري پرداخته شده، مزايا و معايب هر يك از دو الگوي مذكور از نگاه افراد تاثيرگذار در شبكه هاي مورد مطالعه بررسي شده است. در اين راستا در قالب يك بررسي كيفي، ابزارهاي مختلف تحقيق شامل تحليل و بررسي مستندات، مصاحبه هاي باز با موسسان شبكه هاي مورد مطالعه و مشاهده مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به نتايج تحقيق، اگرچه اغلب فعالان شبكه هاي مورد مطالعه، الگوي خودجوش را براي ايجاد شبكه هاي همكاري مناسب تر ارزيابي مي كنند، با اين وجود، حداقل شش دليل از جمله، ضعف زيرساخت اجتماعي همكاري شبكه اي و نياز به سرمايه گذاري دولتي براي ايجاد زيرساخت هاي مشترك، مداخله دولت در ايجاد شبكه ها را اجتناب-ناپذير مي كند.

To form science and technology cooperation networks-as one of the efficient tools of transferring knowledge and assets sharing- two different patterns are used in the world. In the first pattern, the networks are formed informally and by the spontaneous participation of those interested; and in the second one, the networks are established as a political tool with a state institution intervention in the form of a formal organization. In this research, by studying seven cases of the most important cooperation networks formed in Iran from 1375 to 1385 in the field of science and technology, the reasons (and wisdom) of state intervention in establishing cooperation networks are studied, and the privileges and defects of the mentioned patterns from the effective peopleʹs viewpoint in the networks under study are examined. In this regard, the different research tools including document analysis and open interviews with the founders of the networks under study and observation have been used in a form of qualitative study. Considering the research results, although the spontaneous participation for establishing cooperation networks are evaluated more suitable by the most activists of the networks under study, but at least for six reasons including the social infrastructure weakness of the networks cooperation, and the need for government investment in order to establish common infrastructures, the state intervention in forming the networks is inevitable.