اراده الهي و نسبت آن با اختيار انسان از ديدگاه امام خميني ره

Divine Will and Its Relation with Human Will from Imam Khomeini’s 11

مسيله اراده الهي و نسبتش با افعال انسان از ديرباز در تاريخ تفكر اسلامي مورد بحث و نزاع بوده است و شايد از موضوعاتي بوده كه در شكل گيري نحله هاي كلامي اوليه نقش مهمي ايفا كرده است. اين موضوع در كلام و فلسفه و حتي علم اصول فقه به مناسبتي مطرح شده است. يكي از انديشمنداني كه به اين مسيله پرداخته، امام خميني (ره) است. وي كه به عنوان فقيه، فيلسوف و عارف به مسايل كلامي نگاه جامع نگر دارد به اين مسيله نيز با نگاهي عميق و جامع وارد شده است به نحوي كه نه دچار افراط و تفريط هاي معتزله و اشاعره شده و نه گرفتار برخي تنگ نظري-هاي متكلمان شيعه. وي در عين حال كه از مباني صدرايي در تحليل مباحث بهره گرفته، نگاهي مستقل به اين مسيله داشته است. از سويي ديدگاه معتزله و اشاعره را به خوبي تقرير نموده و سپس مورد نقد قرار داده است و از سوي ديگر نارسايي برخي نظرات متكلمان و اصولين شيعه را نشان داده و با نگاهي فلسفي، عرفاني و نقلي اراده خدا را در مقام ذات و فعل، تبيين و سازگاري آن را با اختيار انسان اثبات كرده است.

One of the challenging problems in Islamic thought has been the divine will and its relation with human deeds. It is one of those issues which might have played an important role in the formation of primary theological branches and an issue which has been involved for one reason or another in the discussions of theology, philosophy and even jurisprudence. Imam Khomeini (P. B. U. H.) is one of the scholars who have dealt with this issue. He, as a jurist, philosopher and mystic, discusses this theological issue with a comprehensive view in such a way that his discussions are influenced neither by the restrictions of Motazilite and Asharite theologies nor by the narrow-mindedness of some Shiite theologians Although he uses Molla Sadra’s principles in his analyses, he considers this issue from a different perspective. He both analyses and critiques Ashaerite’s and Motazele’s views and also shows the problems with some Shiite theologians. Using a philosophical, mystical and narrative perspective, Imam Khomeini further demonstrates that human will is in accordance with divine will. Key Terms: divine will, innate will, actional will, human will, determinism and fatalism. .