بررسي مختصر اركان دبيرخانه مركزي دولت در «عصر مماليك» براساس كتاب «صبح الاعشي»

A Brief Analysis of Pillars of the Central Secretariat of the Government in the “Period of Mamālīk”

كتاب صبح‌الاعشي في صناعه الانشا يكي از بزرگترين دايره المعارف هايي است كه تا قرن نهم هجري در تمدّن اسلامي به وجود آمده است. در اين كتاب، بسياري از مباحث تاريخي، علمي و ادبي مطرح شده و نگارنده در آن، شيوه اداره ديوان انشا (دبيرخانه‌اي كه مكاتبات غيرمالي و غير نظامي در آن نوشته مي شده است) را توضيح داده است. نويسنده اين كتاب، احمد بن علي قلقشندي، سالها در ديوان انشا مشغول بوده است. در اين مقاله كه از مطالعه اجمالي كتاب فراهم آمده است، سازمان امور اداري دولت در عصر مماليك بررسي و معرفي شده است. اركان اداري يا سازمان اجرايي ديوان انشا عبارت بوده است از: 1) هفت دسته دبيران. 2) انبارداران 3)حاجب ديوان. 4) كُتَّاب الدست. 5) كُتَّاب الدَرْج.

Subh al-ʹAʹsh? f? San?ʹat al-insh?ʹ is one of the greatest encyclopedias produced in the Islamic civilization before the ninth century after Hegira. The book addresses a plethora of historical, scientific and literary issues in which the writer explains the administration mechanism of D?w?n al-Insh?ʹ (a secretariat keeping the records of non-financial and non-military correspondence). The book was written by Ahmad ibn Ali Qalqashandi who had worked in D?w?n al-Insh?ʹ for years. As a result of a brief study of the book, the present article provides a review and an explanation of the administrative structure of the government in the Period of Mam?l?k. The administrative pillars or the executive organization of D?w?n al-Insh?ʹ were as follows: 1-Seven groups of secretaries. 2-Warehousemen. 3- D?w?n’ chamberlain. 4- Kutt?b al-dast 5- Kutt?b al-darj