چهار تاقي ميل ميله گه؛ آتشكده‌اي از دوره ساساني

Chahār Tāqi of Mileh Milegeh, A Fire-temple from the Sassanian Era

چهارتاقي نويافته ميل ميله گه يكي از آتشكده‌هاي دوره ساساني است كه همانند بسياري از آتشكده‌هاي آن زمان با مصالح لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است. اين چهارتاقي كه هسته اصلي باقيمانده از بناي بزرگتري است، متشكّل از چهار جرز سنگي در ابعاد مختلف مي‌باشد كه پيرامون آن را راهرو طوافي احاطه كرده است.در داخل اين آتشكده، سكّويي جهت قرار گرفتن آتشدان (آدوشت) و تعدادي پايه گچي وسنگي قرار دارد كه در نوع خود منحصر به فرد است. بررسي اين عناصر، مطالعه معماري مذهبي دوره ساساني به ويژه آتشكده هاي ايراني را وارد ديدگاه جديدي مي‌كند. مطالعه اين آتشكده و آتشكده شيان به دليل دارا بودن ارزش هاي معماري و عناصر به كار رفته در داخل آن مي‌تواند به بسياري از ابهامات و خلا‌هاي موجود درباره معماري مذهبي دوره ساساني به ويژه مراسم نيايش آتش پاسخ دهد. در متون پهلوي اشارات مكرّري به آتش مقدّس شده كه اين امر مي‌تواند نقش مهمّ عبادتگاه‌هاي زرتشتي را در معماري ساساني نشان دهد. امّا متاسّفانه آگاهي‌هاي ما ازآتشكده‌هاي ساساني به ويژه چهار تاقي‌ها، بيشتر از نظر سبك معماري بوده و در مورد اهمّيّت و جايگاه اين بناها، مرتبه آتش آنها، توليت و انتساب روحانيون، نحوه درآمد و هزينه‌هاي اين عبادتگاه‌ها كمتر بحث شده است.در اين مقاله، نگارنده بر آن است ضمن معرّفي چهارتاقي نويافته ميل ميله گه، نكاتي نيز درباره موارد فوق ارايه نمايد.

The newly found chah?r t?qi of Mileh Milehgeh is one of the fire-temples of the Sassanian era that was built, like other fire-temples of that time, with pieces of rock and plaster. This chah?r t?qi which is the remaining core of a larger building consists of four stone walls of different sizes surrounded by a round corridor. Inside this fire-temple there is a raised platform for setting up fire furnace (adusht) and a number of plaster and stone stands which are unique in their type. The survey of these items, i.e. the study of religious architecture of the Sassanian era, particularly Iranian fireplaces, will give us a new approach. The study of this fireplace and the fireplace at Shi?n can resolve many existing obscurities and gaps about the religious architecture of the Sassanian era, particularly the rituals for commemorate the fire. In the Pahlavi (i.e. Middle Persian) texts, frequent references were made to Holy Fire which may indicate the significant role of Zoroastrian worshipping places in the Sassanian architecture. However, unfortunately our knowledge of Sassanian fireplaces, especially of chah?r t?qis tends to be related to architectural styles rather than the significance and status, the rank of their fire, their custodianship and relations with the clergy, way of earning and costs of these worshipping places. In this paper, the researcher intends to describe the newly found chah?r t?qi of Mileh Milehgeh, and raise a few points on the above topics.