زبانشناسي متن و الگوي انسجام در آراي نحوي، بلاغي، و نقدي عربي قديم

Textual linguistics and coherent model in syntactic, prosodic, and critical terms in classic Arabic

زبانشناسي متن بطور عام و انسجام (cohesion) بطور خاص از اواسط نيمه دوم قرن بيست بصورت جدي توسط بسياري از زبان شناسان مورد اهتمام قرار گرفت بطوريكه درحقيقت پايه اساسي تحليل گفتمان در سالهاي بعد بشمار ميرفت. با نگاه به مباحث مطرح-شده در اين شاخه جديد زبانشناسي و مقايسه آن با پژوهشهاي زبانشناختي در بين مسلمانان، به شواهد و آثاري از زبانشناسان قديم عربي (نحويان، بلاغيان، و ناقدان) برميخوريم كه در آن به بررسي متون با نگرشي كلي متن و عوامل انسجامي توجه داشتند. زبانشناسان مسلمان بويژه در پژوهشهاي زباني قرآن، قايل به وجود تناسب و هماهنگي بوده اند و سعي در يافتن عناصر آن داشته اند و غالب عوامل انسجام كه توسط «هاليدي» و «حسن» مطرح شده بنوعي توسط آنان مورد توجه بوده است هرچند هيچگاه در قالب يك مجموعه كلي و منظم از عوامل انسجام بدان اشاره نكرده اند، بلكه بصورت جداگانه به هر يك از آنها پرداخته اند؛ همچنين زاويه ديد ايشان نيز در برخي عوامل مانند تكرار و هم آيي تاحدودي متفاوت از نگاه متن محور زبانشناسي كنوني بوده است و در عاملي مانند فصل و وصل، ريزبيني بسيار، و تداخل نحو و بلاغت را شاهد هستيم و در علوم قرآني نيز با علمي به نام مناسبات برميخوريم كه بيشترين تقارب و تشابه را با رويكردهاي متن محور زبانشناسي معاصر دارد.

Body linguistic in general and Cohesion in particular have been seriously explored by many linguists since the middle of 20th century so that in fact it was considered as the essential basis for discourse analysis at next years. By looking at the subjects that were purposed in this new branch of linguistics and comparing it with linguistic researches among Muslims, we may encounter some evidences and works from classic Arabic linguists (those who dealt with syntax, rhetoric as well as critics) where they have paid attention to overall genre in body and cohesive factors. Muslim linguists, particularly in their Quranic lingual surveys have attached the presence of proportion and coordination and tried to find their elements while many cohesive factors purposed by “Holiday” and “Hassan” have been typically considered by them, though they never referred to them within framework of an overall and systematic system from cohesive factors, but they dealt with each of them separately. Similarly, their point of view was slightly different from text- orientation perspective in current linguistics in some of factors like iteration and collocation etc and at the same time we witness exhaustive precision and interference among syntax and rhetoric in some factors like separation and connection. And we are also faced with some occasions in Quranic sciences from scholar view that have the highest proximity and similarity with text- oriented approaches of comntemporary linguistics.